Labour heeft, zoals verwacht, de verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk met overmacht gewonnen. De regerende Conservatieve Partij van premier Rishi Sunak is hard afgestraft. Wat doemt er uit de Londense mist op over de plannen van de nieuwe premier Keir Starmer?
Het Verenigd Koninkrijk werd wakker met een historische verkiezingsuitslag. Labour krijgt 412 van de in totaal 650 zetels in het Lagerhuis. De Conservatieve Partij haalde de slechtste score uit haar bijna twee eeuwen lange partijgeschiedenis, met volgens de laatste prognose 121 zetels.
Sunak heeft inmiddels zijn ontslag aangeboden als premier. Hij wordt opgevolgd door Labour-leider Sir Keir Starmer. Die noemde het mandaat dat de Britten aan Labour hebben gegeven een ‘grote verantwoordelijkheid’ en beloofde onmiddellijk aan de slag te gaan. ‘Vandaag beginnen we aan het volgende hoofdstuk, beginnen we aan het werk van verandering, de missie van nationale vernieuwing en beginnen we met de wederopbouw van ons land.’
Lees verder onder de tabel.
Grote afkeer bij de Britten
Labour won dankzij de grondige afkeer bij veel kiezers van het beleid van Rishi Sunak en zijn Conservatieve Partij. Het verhaal van deze verkiezingen is dan ook niet zozeer de overwinning van Labour. De partij kreeg maar 1,5 procentpunt meer stemmen dan in 2019.
De belangrijkste uitkomst van deze stembusgang is de enorme nederlaag van de Conservatieven, met een verlies van bijna 20 procentpunt van de stemmen. Vooral Reform UK haalde veel stemmen weg bij de Tories. De partij van de rechtse, nationalistische Nigel Farage kreeg in totaal 14,3 procent van de stemmen, vijf jaar terug was dat 2 procent. Gemeten in aantal stemmen is Reform UK nu de derde partij in het Verenigd Koninkrijk.
Sunak maakte ook bekend dat hij zal vertrekken als partijleider zodra de procedure voor het kiezen van zijn opvolger gereed is. Hij sprak van een ‘ontnuchterend oordeel’ door het Britse volk. ‘Er valt veel te leren en over na te denken.’ Sunak behield wel zijn zetel in het Lagerhuis.
Veel andere prominente Tories lukte dat niet. Ze verloren in hun districten. Illustratief voor de pijnlijke nederlaag van de Conservatieven is dat kiezers in districten waar veel recente Conservatieve premiers vandaan kwamen, deze keer voor een andere partij kozen.
In de districten van David Cameron (premier tussen 2010 en 2016) en Theresa May (2016-2019) werden de Liberaal Democraten de grootste partij, de districten van Boris Johnson (2019-2022) en Liz Truss (2022) gingen naar Labour.
Reform UK en ‘LibDems’ winnen fors
De Liberaal Democraten zijn met 72 zetels (een toename van liefst 64 zetels), een record, de derde partij geworden. Partijleider Sir Ed Davey sprak van een ‘exceptioneel resultaat’. De ‘LibDems’ wonnen in tal van voorheen Conservatieve kiesdistricten.
De winst van Reform UK, voorheen de Brexit Party, is opvallend. De partij komt uit op 5 zetels. Minder dan het aantal stemmen doet vermoeden, maar dat heeft te maken met het Britse districtenstelsel. Elk district in het land heeft een vertegenwoordiger in het parlement. Die is met een meerderheid van stemmen in dat district gekozen.
Lees verder onder de tweet.
I just can’t get past Labour winning 65% of seats off 34% of the vote.
Absolutely wild mismatch between the headline result and, well, everything else.
Britain is now a multi-party system, and first-past-the-post can’t cope. pic.twitter.com/OcWYvuhibg
— John Burn-Murdoch (@jburnmurdoch) July 5, 2024
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Nigel Farage is na zeven mislukte pogingen voor het eerst gekozen als parlementslid. ‘Gisteravond markeert het einde van de Conservatieve Partij zoals we die kennen,’ schreef Farage op X. ‘Reform UK een aardbeving heeft veroorzaakt – en we zijn nog maar net begonnen.’
Voor het eerst krijgt de premier een buurvrouw
Over concrete plannen van Labour is nog weinig bekend. Starmer deed in de verkiezingscampagne de nogal cryptische belofte van ‘stabiliteit door verandering’. Labour lijkt vooral behoedzaam en stapsgewijs te willen opereren. Dat is niet vreemd. In de voorbij jaren viel er onder de Conservatieven weinig consistentie te bespeuren. Kiezers hebben gestemd voor stabiliteit.
Veel van de belangrijkste veranderingen zullen niet uit Downing Street 10 komen, maar uit nummer 11 . Dat is de ambtswoning van de Chancellor of the Exchequer (het Britse equivalent van de minister van Financiën). Voor het eerst sinds het ontstaan van die functie in 1129, lijkt die naar een vrouw te gaan: Rachel Reeves.
De nieuwe minister krijgt de beschikking over een chique privé-badkamer in Edwardiaanse stijl. Ambtenaren waren al bezig met de komst van Reeves: voor de verkiezingen hebben ze zich het hoofd gebroken over de vraag of het urinoir in die badkamer moet worden verwijderd.
‘Natie van huiseigenaren’ krijgt verhoogde onroerendgoedbelasting
Verkiezingscampagnes zijn deels een wedstrijdje wie het best kan verbergen welke belastingen omhoog gaan. Labour deed dat vrij succesvol. De partij bleef herhalen dat ze eerst ‘in de boeken’ moet kijken, zodra ze aan de macht is. ‘De puinhoop van de Conservatieven’ zou eerst moeten worden geïnventariseerd.
Wel is duidelijk dat Reeves in elk geval wil sleutelen aan de vermogens- en onroerendgoedbelasting. Die moeten volgens Labour vooral de rijken gaan raken, zoals de tienduizenden buitenlandse miljonairs in Londen.
In de praktijk zullen alle woningbezitters der ‘natie van huiseigenaren’ (een succesvol uitgevoerd idee van Margaret Thatcher om zoveel mogelijk mensen een eigen huis te laten bezitten) ermee te maken krijgen.
Reeves wil vooral inzetten op rust en stabiliteit, zodat kan worden gewerkt aan economisch herstel. Ze denkt dat het Verenigd Koninkrijk op die manier interessant kan zijn voor investeerders, die een veilige haven zoeken in een onrustige wereld waar Donald Trump en andere populisten de komende jaren wellicht zullen domineren.
Ander karakter
Van de nieuwe bewoner van ‘nummer 10’ zijn vooralsnog weinig concrete plannen bekend. In grote lijnen zal de nieuwe regering (net als de vorige) zich richten op een zo goed mogelijke band met de Europese Unie.
Labour staat voor de immense uitdaging om de problemen in de gezondheidszorg, infrastructuur en het gigantische woningtekort aan te pakken. Wat Labour eraan wil doen, is nog niet concreet uitgewerkt.
De leiderschapsstijl van de nieuwe premier is al wel vrij duidelijk. Keir ‘Blair zonder flair’ Starmer staat bekend als saai en degelijk. Iemand waarvan de kiezer geen gekkigheid hoeft te verwachten.
De afgelopen jaren heeft Keir Starmer de Labourpartij tamelijk rücksichtslos hervormd. Hij kan doorpakken, als het moet. Ook heeft Starmer de reputatie dat hij standpunten net zo makkelijk laat vallen als dat hij die eerder omarmde.
Dat kan als opportunistisch worden gezien, maar het kan ook een kracht zijn. Doormodderen op een weg die was ingeslagen, omdat dat nu eenmaal was beloofd, kan politiek dodelijk zijn. De nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk zal daar weinig last van hebben.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
