Zijn bezoek aan de Verenigde Staten deze week is Benjamin Netanyahu’s eerste reis naar het buitenland sinds 7 oktober. De Israëlische premier heeft de steun nodig van Joe Biden, met wie zijn relatie door de oorlog in Gaza verslechterde. Maar Netanyahu kijkt na Bidens terugtrekking ook vast vooruit. Wat kan hij verwachten van ‘Israëls beste vriend ooit in het Witte Huis’ Donald Trump en diens waarschijnlijke uitdager Kamala Harris?
Sinds Joe Biden zich terugtrok als Amerikaanse presidentskandidaat, stromen vanuit de hele wereld dank- en steunbetuigingen binnen. Zo ook van Benjamin Netanyahu. De Israëlische premier gaat Biden bedanken ‘voor alles wat hij heeft gedaan voor Israël,’ zei hij maandag 22 juli, kort voor zijn vertrek naar Washington.
Netanyahu: ‘Israël blijft sterkste bondgenoot’
Hun ontmoeting werd meermaals uitgesteld door Bidens coronabesmetting, maar inmiddels heeft het Witte Huis bevestigd dat de twee elkaar donderdagmiddag 25 juli spreken. Ongeacht wie de presidentsverkiezingen wint, aldus Netanyahu, ‘blijft Israël de meest onmisbare en sterkste bondgenoot van de Verenigde Staten in het Midden-Oosten’.
Zo heeft overtuigd zionist Biden er ook altijd over gedacht. In 1973 bezocht hij tijdens zijn eerste jaar als Senator Israël. Aan de vooravond van de Jom Kipoeroorlog ontmoette hij er de toenmalige premier Golda Meir. Terwijl Biden bevreesd was voor de overlevingskansen van de Joodse staat, verzekerde zij hem ervan dat Israël de inval van Egypte en Syrië zou doorstaan. In zijn eerste grote toespraak over de Hamas-pogrom van 7 oktober verwees Biden naar die ontmoeting en verzekerde hij de Joodse staat van Amerika’s steun.
Na omhelzing kort na 7 oktober verslechterde relatie Biden en Netanyahu
De omhelzing tussen Biden en Netanyahu op het vliegveld in Tel Aviv kort daarna bevestigde dat. Maar naarmate Israëls oorlog tegen Hamas vorderde en het aantal burgerdoden in Gaza toenam, werd Bidens toon steeds kritischer en verslechterde de relatie tussen beiden.
De Amerikaanse president hield in april tot woede van Netanyahu een wapenleverantie naar Israël tegen, en zei de afgelopen maanden onder meer dat de premier ‘Israël meer kwaad dan goed’ doet. Ook suggereerde hij dat ‘Bibi’ de oorlog in Gaza rekt voor politiek gewin. Volgens het Amerikaanse NBC News zou Biden begin dit jaar achter gesloten deuren Netanyahu zelfs meermaals een ‘asshole‘ hebben genoemd.
Maar gezien de situatie waarin Israël verkeert, heeft Netanyahu de steun van zijn belangrijkste en militair machtigste bondgenoot hard nodig. En dus spreekt hij met respect over Biden. De Israëlische premier noemde zijn bezoek aan het Witte Huis ‘een kans om met hem te bespreken hoe we de doelen bereiken die belangrijk zijn voor onze beide landen’.
Hezbollah en Houthi’s roeren zich steeds agressiever
Terwijl Israël in Gaza nog altijd hevig bombardeert om Hamas te vernietigen en de gijzelaars te bevrijden, gaat de aandacht de afgelopen weken steeds meer uit naar andere vijanden. Vooral de door Iran gesteunde terreurgroepen Hezbollah in Libanon en de Houthi’s in Jemen roeren zich.
Afgelopen weekeinde voerde Israël een vergeldingsaanval uit in de Jemenitische havenstad Hodeidah (zes doden) nadat een drone-aanval van de Houthi’s in de nacht van donderdag op vrijdag een Israëliër in Tel Aviv het leven had gekost.
Israël en Netanyahu in het bijzonder zullen de turbulente Amerikaanse verkiezingscampagne dan ook met bovengemiddelde interesse volgen. Naast Biden ontmoet hij deze week ook Kamala Harris, Bidens beoogde opvolger als Democratische presidentskandidaat.
Harris was iets feller op Israël, maar geen radicale breuk met Biden
Harris sprak zich de afgelopen maanden geregeld eerder en feller dan Biden over Israëls rol bij de ‘humanitaire catastrofe’ in Gaza en riep in maart nog op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. Toch verwachten oud-medewerkers en analisten geen radicale koerswijziging.
Halie Soifer, tussen 2017 en 2019 nationale veiligheidsadviseur van Harris toen zij Senator was, zegt tegen persbureau Reuters dat haar steun voor Israël even sterk is als die van Biden. Aaron David Miller van denktank Carnegie Endowment for International Peace verwacht dat Harris ‘duidelijk positiever staat tegenover een Palestijnse staat‘. Maar hij acht het onwaarschijnlijk dat ze zal breken met de traditionele Amerikaanse steun voor Israël.
Harris slaat toespraak Netanyahu in Congres over
Pikant is wel dat Harris woensdag 24 juli niet aanwezig is in het Congres als Netanyahu daar leden van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden toespreekt. Bij dergelijke toespraken van buitenlandse regeringsleiders heeft de vicepresident meestal een prominente positie. Dat Harris de voorkeur geeft aan een campagne-evenement in Indianapolis, is ‘vast geen ongeluk,’ zegt een prominente ex-medewerker tegen The Times of Israel. Volgens Harris was de campagnestop al eerder ingepland.
Als ze de toespraak inderdaad bewust overslaat, voegt ze zich bij tientallen progressieve Democratische Congresleden die Netanyahu’s bezoek boycotten uit protest tegen de oorlog in Gaza. Dat illustreert de toenemende tweedeling in de Democratische Partij over Israël, die ook in aanloop naar de verkiezingen zal opspelen. Vooral in de cruciale swing state Michigan zijn veel kiezers die uit onvrede over ‘Gaza’ overwegen niet op de Democratische kandidaat te stemmen op 5 november.
Goede band Netanyahu en Trump, ‘de beste vriend die Israël ooit had’
Zo zal het voor Netanyahu onzeker blijven wat een eventueel presidentschap van Harris zou betekenen voor zijn relatie met het Witte Huis. Van Donald Trump weet hij beter wat hij kan verwachten. De Israëlische premier zal met goede herinneringen terugkijken op diens eerste termijn (2017-2021).
‘De beste vriend die Israël ooit had in het Witte Huis,’ zei ‘Bibi’ in 2020 over Trump. Die is zelfs de enige Amerikaanse president naar wie een nederzetting is vernoemd. Kort nadat hij vijf jaar geleden de betwiste Golanhoogten aan de grens met Syrië had erkend als Israëlisch grondgebied, kondigde Netanyahu’s regering de bouw van ‘Trump Heights’ aan.
Trump: pro-Israël, maar ook kritisch op Netanyahu
De lijst met pro-Israëlische besluiten tijdens de eerste termijn-Trump is lang. Hij verplaatste de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem, draaide Israëls aartsvijand Iran de duimschroeven aan met ongekend strenge sancties en maakte geen halszaak van een Palestijnse staat.
Ook sloot Trump onder leiding van zijn schoonzoon Jared Kushner de Abraham-akkoorden tussen Israël, de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein. Een deal met Saudi-Arabië had het pronkstuk moeten worden van de vredesakkoorden, maar ‘7 oktober’ en de daaropvolgende oorlog in Gaza stonden dat in de weg.
Die aanslagen vallen Netanyahu aan te rekenen en de kritiek op zijn verzuim om die te voorkomen, is terecht, zei Trump dit voorjaar. Het illustreert dat de Republikeinse kandidaat – die woedend was nadat Netanyahu in 2020 Biden had gefeliciteerd met de verkiezingswinst – niet onverdeeld positief is over ‘Bibi’.
Die moet wat Trump betreft snel een einde maken aan de oorlog in Gaza: ‘Je moet winnen, en dat duurt te lang. Je moet het afmaken,’ adviseerde Trump, die waarschuwde dat Israël de PR-oorlog aan het verliezen is.
Vertraagt Netanyahu onderhandelingen?
Een anonieme betrokkene bij de onderhandelingen in Qatar over een staakt-het-vuren in Gaza, denkt dat Netanyahu juist bewust vertraagt. ‘Onze inschatting is dat hij tijd wil winnen tot de verkiezingen in november,’ zei de ingewijde uit een niet nader genoemd Midden-Oosters land tegen Politico. Met Trump aan het roer zou de Israëlische premier een beter vredesakkoord kunnen sluiten, is het vermoeden.
‘Laat onze gijzelaars vrij, of je zult een zware prijs betalen,’ zei Trump tijdens de Republikeinse conventie vorige week. Netanyahu zal die harde taal aan het adres van Hamas waarderen. Hij heeft de Republikeinse presidentskandidaat gevraagd om een ontmoeting. Trump heeft dat verzoek ingewilligd en spreekt de Israëlische premier vrijdag in zijn landgoed Mar-A-Lago in Florida.