Tot onvrede van bondgenoten lijkt de sabotage van Nord Stream 2 het werk van Oekraïne. In Kyiv wordt dat ontkend en zijn er andere prioriteiten. ‘We maken ons druk om échte pijn.’
‘Wat bedoel je? Waren dat niet de Russen?’ vraagt Solomia Radtsjenko (24) verbaasd, wanneer haar wordt gevraagd wat ze vindt van het nieuws dat Oekraïne verantwoordelijk zou zijn voor de sabotage van de Nord Stream 2-pijplijn in 2022. Het artikel waarin dit wordt beweerd, verschenen in The Wall Street Journal, zet de relatie tussen Oekraïne en zijn westerse bondgenoten onder druk. In Kyiv zijn de reacties verdeeld: de meeste mensen wijzen naar Rusland, terwijl sommigen fluisteren dat het nieuws ‘geen verrassing’ is. Maar veel Oekraïners, zoals Radtsjenko, zijn niet op de hoogte van de laatste ontwikkelingen – dit nieuws haalde hier, anders dan in Nederland, niet de voorpagina.
Radtsjenko is een van de organisatoren van een initiatief dat burgers traint in het gebruik van vuurwapens. In het hart van Kyiv, met uitzicht op de hemelsblauwe torens met gouden koepels van het Sint-Michielsklooster, staan twee tafels uitgestald in een verder lege ruimte. Op de tafels liggen diverse semi-automatische geweren, messen, pistolen en magazijnen. De instructeur, een scherpschutter in legeruniform, laat zijn groep een groot opvouwbaar mes doorgeven. ‘Maar vandaag gaan we schieten, niet steken,’ zegt hij.
Eén van de deelnemers is Alisa Levtsjenko (21), student data science aan de universiteit in Kyiv. Ze haalt haar krullende haar onder het zware scherfvest vandaan, waarna de instructeur het vest sluit. Vandaag leert zij hoe ze een magazijn verwisselt, herlaadt en op een doelwit richt. Aandachtig laat ze de AR-15 door haar handen glijden, neemt de schiethouding aan en kijkt geconcentreerd door de richtkijker voordat ze de trekker overhaalt. Het geweer is niet geladen tijdens deze training: ‘De eerste stap is dat je vertrouwd raakt met het wapen,’ zegt de instructeur.
‘Niets is zeker in een oorlog, dus iedereen moet begrijpen hoe een wapen werkt om zichzelf te kunnen verdedigen,’ zegt Levtsjenko na de training. Ze vergelijkt het met Nederland: ‘Net zoals mensen in Nederland horen te weten hoe ze moeten zwemmen omdat ze omringd zijn door water, moeten wij weten hoe we met een wapen moeten omgaan.’ Levtsjenko heeft iets gehoord over nieuwe ontwikkelingen in de Nord Stream-zaak. ‘Maar dat zijn voorlopig slechts geruchten,’ zegt ze. Toch begrijpt ze goed waarom dit reden tot zorg is: ‘Schaadt dit onze bondgenoten, dan schaadt het ook Oekraïne.’
In Oekraïne wijst men naar Rusland
In Nederland werd de vraag gesteld hoe we kunnen samenwerken met een bondgenoot die ‘onze’ infrastructuur opblaast. Premier Dick Schoof sprak zijn ‘onverminderde’ steun aan Oekraïne uit, maar de PVV vraagt nog altijd om opheldering.
‘Waarom zou Oekraïne zichzelf zoiets aandoen?’ antwoordt presidentieel adviseur Mychajlo Podoljak (51) in een telefonisch interview met EW. Volgens Podoljak heeft Oekraïne ‘niets te maken met het opblazen van Nord Stream’ en zou het ‘onzinnig zijn om kritieke infrastructuur te saboteren als dit niet bijdraagt aan het beëindigen van de oorlog’. Zijn belangrijkste argument is dat Oekraïne zichzelf in de vroege dagen van de Russische invasie alleen maar schade zou hebben berokkend door dergelijke acties: ‘Het is duidelijk dat we, als we de sabotage hadden uitgevoerd, niet in staat zouden zijn geweest een pro-Oekraïense coalitie te vormen en snel militaire en financiële hulp te krijgen.’
Podoljak wijst naar Rusland, dat volgens hem de meeste baat had bij het opblazen van de pijpleiding, door Oekraïne in diskrediet te brengen, een westerse pro-Oekraïense coalitie te verhinderen, en zelf ‘reputatiepunten’ te winnen. ‘Naast het motief had Rusland ook de middelen en de kennis om dit plan uit te voeren,’ zegt hij. Volgens Podoljak is het ook geen toeval dat een artikel als dit juist nu verschijnt, op een moment dat Oekraïne actief druk uitoefent op Russisch grondgebied in Koersk. ‘Rusland wil koste wat kost de militaire steun aan Oekraïne laten verminderen en zichzelf afschilderen als een partij waarmee te praten valt.’
Waarom Nord Stream 2 is nauwelijks nieuws in Oekraïne
Ongeacht wat in Oekraïne op dit moment als waarheid wordt aangenomen, blijft staan dat het onderzoek van de Duitse autoriteiten wijst op drie Oekraïense verdachten. Als de beschuldigingen waar blijken te zijn, heeft dit de potentie om het bondgenootschap tussen Oekraïne en het Westen diep te raken. Hoe komt het dan dat dit in Oekraïne nauwelijks nieuws is?
Podoljak meent dat het niet ligt aan de gevoeligheid van het onderwerp in de Oekraïense politiek en samenleving, eerder aan de vele andere urgente kwesties waarmee het land worstelt. ‘De ontwikkelingen aan de frontlinies in Donetsk en Zaporizja, de situatie in de regio Koersk en de aanvallen op onze steden en infrastructuur,’ somt hij op.
Oekraïne zit in een benarde situatie
Serhi Koezan (40), voorzitter van het Ukrainian Security and Cooperation Center en oud-adviseur van de Oekraïense strijdkrachten, sluit zich hierbij aan. Koezans kantoor ligt in de noordelijke wijk Podil, vanwaar hij en zijn team al sinds de Maidan-revolutie in 2014 overheid en leger ondersteunen met advies en donaties. Hij wijst naar zijn collega aan tafel: ‘Haar broer verloor bijna zijn been aan het front, en een paar dagen geleden kwamen vier vrienden om bij een aanval met een zweefbom,’ zegt Koezan. ‘We maken ons druk om échte pijn, niet om Russische propaganda.’
‘Natuurlijk is niemand hier blij dat we een rol spelen bij een Russische gasleiding naar Europa, maar we hebben beloftes gedaan aan onze bondgenoten en die komen we na.’ Over de reactie van de bondgenoten denkt hij dat het ‘wel zal loslopen’. Koezan: ‘Ik heb er vertrouwen in dat zij ons blijven steunen.’ Vooralsnog heeft Koezan gelijk; geen enkel land heeft de buitenlandse hulp of steun ingetrokken. Maar of dat zo blijft, is de vraag: mocht er meer bewijs worden gepubliceerd, dan kan dat grote gevolgen hebben voor de toekomst van Oekraïne.
En Oekraïne zit al in een benarde situatie. ‘We verliezen langzaam,’ zegt Koezan. ‘Wij hebben niet de oorlogseconomie die Rusland heeft, de wapens, de manschappen,’ geeft hij toe. De operatie in Koersk is geen stunt, maar een broodnodige manoeuvre om Oekraïne in leven te houden: ‘Als wij hen niet voor waren geweest, hadden ze onze grensstad Soemy aangevallen op dezelfde manier als ze in Charkiv hebben gedaan.’
Oekraïne bereidt zich voor op alle scenario’s
Angst voor wraak van Moskou is amper merkbaar in Kyiv: de restaurants zitten vol, er wordt gesport, gewinkeld en gedanst. Het leven kan niet altijd stil blijven staan, is de algemene mening, en de sporadische maar dodelijke aanvallen op de stad zijn deel geworden van het gewone leven.
Maar achter de schermen, in de zolderruimte met uitzicht op de gouden koepels van het klooster, bereiden Oekraïners zich voor op alle mogelijke scenario’s, misschien zelfs een waarin westerse steun niet vanzelfsprekend is.
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
