Is het Verenigd Koninkrijk de controle kwijt?

Foto: Peter POWELL / AFP

Niet voor het eerst zijn de Britten in de greep van grootschalig straatgeweld. De politie lijkt het er dit keer extra moeilijk mee te hebben.

Na een steekincident in Southport, waarbij drie jonge meisjes omkwamen, barstte door heel het Verenigd Koninkrijk het geweld los. Winkels werden geplunderd en vernield. Een moskee en ‘immigrantenhotels’ werden aangevallen. Ook tegendemonstranten gingen de straat op, onder wie leden van het radicaal-linkse Antifa en moslims van wie sommigen gewapend en ‘Allah akbar’ scanderend de straten onveilig maakten. Mensen werden op straat aangevallen en politieagenten raakten gewond.

De rellen mogen dan ongekend heftig lijken, het Verenigd Koninkrijk kampte vaker met grootschalige geweldsuitbarstingen.

Rassenrellen

Dertien jaar geleden, begin augustus 2011, schoot de politie in Tottenham, Noord-Londen, een jonge zwarte man dood. Daarop volgde een geweldsgolf door het land, die voor het grootste deel geen reactie was op het schietincident.

Criminelen maakten misbruik van de onzekerheid waarmee de autoriteiten reageerden. Anderen waren boos op de overheid of vonden het leuk om te rellen.

Winkels en auto’s gingen in vlammen op en er waren evacuaties. Er vielen vijf doden. Het herstellen van de openbare orde en de schade kostte ongeveer een half miljard pond.

Ook de jaren 1974-1979 zijn nog steeds berucht in Groot-Brittannië. Hyperinflatie en werkloosheid zorgden voor onzekerheid, terugkerende massastakingen en protesten. Nog gewelddadiger waren de rassenrellen van 1919. Uit onvrede over gebrek aan banen keerden Britten zich tegen zwarte en andere minderheidsgroepen die waren geïmmigreerd vanuit de koloniën.

Kruitvat

Ook bij de huidige rellen spelen etnische en culturele verschillen een rol. Rechtse commentatoren waren er als de kippen bij om dat te benadrukken. Zij vinden dat de centrum-linkse premier Keir Starmer (Labour) de bron van de onlusten te makkelijk versmalt tot ‘extreem-rechts’.

‘Labour en de Conservatieven hebben de massale migratie decennialang versneld – tegen de wil van de Britse bevolking in. Ze drongen ons massale migratie op en zeiden dat het racistisch was om bezwaar te maken. De maatschappij die hierdoor ontstond, was gedoemd een kruitvat te zijn,’ stelt schrijver en commentator Douglas Murray, die columnist is bij The Spectator en de New York Post.

‘De moord op drie jonge meisjes in Southport lijkt het te hebben veroorzaakt. Maar het had van alles kunnen zijn. Labour en de Conservatieven waren gewaarschuwd en negeerden niet alleen de waarschuwingen, ze gingen gewoon door.’

Tegelijk volgt een groot deel van het ongenoegen uit het (valse) gerucht op sociale media dat de dader van het steekincident een islamitische immigrant zou zijn. En bij sommige rellen waren niet slechts tegenstanders van immigratie betrokken, maar ook openlijke racisten en fascisten: sommige relschoppers droegen hakenkruizen met zich.

Foto: The Independent

Leger inroepen

Een enorme politiemacht kon de rellen in 2011 snel de kop indrukken. In Londen kwamen er op straat in enkele dagen ruim tienduizend agenten bij. Rechtbanken en gevangenissen werden in allerijl voorbereid op grote aantallen daders. Potentiële relschoppers wisten dat de politie zou ingrijpen en justitie hen snel en doeltreffend zou straffen.

Dat laatste lijkt ook in 2024 gegarandeerd. Premier Starmer heeft aangekondigd dat de daders snel en hard zullen worden gestraft. Rechtbanken maken extra lange dagen en blijven in het weekend open. Ook zijn er extra juristen ingehuurd.

Maar de politie lijkt het dit keer zwaarder te hebben dan in 2011. In een aantal gevallen moest de politie zich door een gebrek aan mankracht terugtrekken om te hergroeperen.

De radicaal-rechtse politicus Nigel Farage – die in scherpe bewoordingen afstand nam van straatgeweld en ‘schurkenstreken’ – riep al op om na te denken over inzet van het leger.

Premier Starmer verkiest vooralsnog een minder drastische aanpak. De rellen waren amper uitgebroken, of hij bepleitte verruiming van de wettelijke mogelijkheden om relschoppers te achterhalen met gezichtsherkenningssoftware. Ook wil hij een standing army van gespecialiseerde agenten die snel kan reageren op dit soort geweldsuitbarstingen.

De details van wat Starmer precies bedoelt, zijn nog onbekend. Duidelijk is dat de rellen niet zonder gevolgen zullen blijven, al is het maar in wetgeving.