De genderbalans bij de Europese Commissie is veelbesproken, maar hoe zit het met de politieke balans?

ART_36_ned_open_82213_IMG_NEDOPENGettyImages-2162527426

Sinds haar vakantie, thuis bij Hannover, is Ursula von der Leyen bijna fulltime bezig met het samenstellen van een uitgebalanceerde Commissie. Lukt dat?

Veel aandacht tijdens de vorming van de nieuwe Europese Commissie gaat deze zomer uit naar de ‘genderbalans’. Ursula von der Leyen (65), in juni aangezocht voor een tweede ronde als voorzitter en in juli bekrachtigd door het Europees Parlement, streefde opnieuw naar een 50-50-verhouding in haar tweede Commissie. In haar eerste termijn bestond die inclusief haarzelf uit dertien vrouwen en veertien mannen.

Daarin slaagt ze geen tweede keer. De nieuwe Commissie, mits de kandidaten zich door de hoorzittingen in het Europees Parlement heen slaan, zal met Von der Leyen bestaan uit tweederde mannen (18) en eenderde vrouwen (9). Nog niet alle namen staan 100 procent vast.

De meeste lidstaten die een nieuwe Commissaris aandroegen, gaven geen gehoor aan Von der Leyens oproep om een man én een vrouw aan te dragen. Afgelopen weken deed zij er in talloze gesprekken met regeringsleiders alles aan om ze te vermurwen alsnog een vrouw te sturen. Een vrouw zou zelfs kunnen rekenen op een belangrijker Commissariaat dan een man.

Het is niet alleen een numbers game. Von der Leyen vindt een Commissie met een goede verdeling gewoon een betere Commissie. De druk werkte. Bulgarije, België en Spanje kwamen op de valreep met een vrouw.

Driedimensionaal schaken

Minder aandacht ging er naar de politieke balans. Die is ook nogal scheef. De christen-democraten van de Europese Volkspartij (waartoe ook Von der Leyen behoort) domineren, met zeker 15 van de 27 Commissarissen. De EVP won ook glansrijk de Europese verkiezingen begin juni. Niet alleen in Brussel zijn ze alomtegenwoordig, ook in de Raad. Elf van de 27 regeringsleiders behoren tot de EVP. De socialisten van S&D (zes) en liberalen van Renew (twee) komen er in de nieuwe Commissie tamelijk bekaaid vanaf.

De andere winnaar van de Europese verkiezingen, de uiterst rechtse partijen die zich hebben verenigd in de ‘Patriotten voor Europa’, leveren één Commis­saris: de in Brussel weinig geliefde Hongaar Olivér Várhelyi, die Europees Parlementariërs ooit voor ‘idioten’ uitmaakte. Drie Commissarissen zijn onafhankelijk.

Het koppelen van kandidaten aan posten is een driedimensionaal schaakspel. De Oost-Europese landen willen allemaal iets met veiligheid. De West- en Zuid-Europese landen azen allemaal op ‘een zware economische post’, zo ook ­Nederland. En dan moeten de politieke families ook nog tevreden worden gesteld. De socialisten kunnen rekenen op Commissariaten in de ‘sociale pijler’.

Voorspoed, veiligheid en democratie zijn de kernwoorden van Von der Leyens tweede termijn. De EU moet concurrerender worden op het wereldtoneel. Dat betekent dat de interne markt beter moet functioneren door minder bureaucratie. Ze wil een Europese ‘kapitaalmarktunie’. Er komt een Europees Concurrentiefonds (onduidelijk met welk geld) dat de Clean Industrial Deal (op­volger Green Deal) moet ondersteunen.

Luchtschild

Ook wil Von der Leyen een Europese Defensie Unie. De lidstaten kopen te veel wapens buiten de EU. Ze moeten gezamenlijk investeren in gemeenschappelijke projecten, zoals een Europees luchtschild. Er komt ook een ander schild: eentje voor bescherming van de democratie, om manipulatie en inmenging van buitenlandse informatie tegen te gaan.

En uiteraard staat migratie hoog op de agenda. Het aantal buitengrenswachten van Frontex wordt verdrievoudigd naar 30.000 en er wordt werk gemaakt van een gemeenschappelijk uitzetbeleid. Er komt een strategische discussie over landbouw in de EU, en Von der Leyen wil de huizencrisis te lijf gaan met een ‘betaalbaar huizenplan’. Een – socialistische – Commissaris zal zich met dat laatste bezighouden. Ook komt er een Commissaris voor de Mediterrane Regio. En eentje voor Visserij en Oceanen. Een nieuw Commissa­riaat is er ook voor Defensie(industrie).

Uiterlijk 12 september wil Von der Leyen de puzzel hebben gelegd en wordt bekend wie welk dossier krijgt. De beoogde Commissarissen moeten daarna stuk voor stuk nog een lange hoorzitting in het Europees Parlement doorstaan. De verwachting is dat de nieuwe Commissie 1 november aantreedt. Als het tegenzit en het Parlement gaat niet akkoord met één of meer kandidaten – zoals Várhelyi – dan kan het een maand later worden.

Wie komen in de nieuwe Commissie?

De lijst namen die op 2 september bekend was (cursief = blijver)

België

Hadja Lahbib (54 – V – Renew)

Minister van Buitenlandse Zaken

Bulgarije

Ekaterina Zaharieva (49 – V – EVP)

Voormalig minister

Cyprus

Costas Kadis (57 – M – EVP)

Oud-minister

Denemarken

Dan Jørgensen (49 – M – S&D)

Klimaatminister

Duitsland

Ursula von der Leyen (65 – V – EVP)

Voorzitter Europese Commissie

Estland

Kaja Kallas (47 – V – Renew)

Premier, wordt chef buitenlandbeleid

Finland

Henna Virkkunen (52 – V – EVP)

Lid van het Europees Parlement

Frankrijk

Thierry Breton (69 – M – Onafhankelijk)

Commissaris Interne Markt en Diensten

Griekenland

Apostolos Tzitzikostas (45 – M – EVP)

Gouverneur van Centraal-Macedonië

Hongarije

Olivér Várhelyi (52 – M – Patriotten)

Commissaris Uitbreiding

Ierland

Michael McGrath (48 – M – EVP)

Minister van Financiën

Italië

Rafaele Fitto (55 – M – EVP)

Minister voor EU-zaken

Kroatië

Dubravka Šuica (67 – V – EVP)

Commissaris Democratie en Demografie

Letland

Valdis Dombrovskis (53 – M – EVP)

Vicevoorzitter: Economie en Handel

Litouwen

Andrius Kubilius (67 – M – EVP)

Lid van het Europees Parlement

Luxemburg

Christophe Hansen (42 – M – EVP)

Lid van het Europees Parlement

Malta

Glenn Micallef (35 – M – S&D)

Adviseur van premier voor EU-zaken

Nederland

Wopke Hoekstra (48 – M – EVP)

Commissaris voor Klimaatactie

Oostenrijk

Magnus Brunner (52 – M – EVP)

Minister van Financiën

Polen

Piotr Serafin (50 – M – EVP)

Permanente Vertegenwoordiger bij EU

Portugal

Maria Luís Albuquerque (56 – V – S&D)

Ex-minister van Financiën

Roemenië

Victor Negrescu (39 – M – S&D)

Ondervoorzitter Europees Parlement

Slowakije

Maroš Šefcovic (58 – M – S&D)

Vicevoorzitter: Europese Green Deal

Slovenië

Tomaž Vesel (57 – M – Onafhankelijk)

Advocaat, oud-voorzitter rekenkamer

Spanje

Teresa Ribera (55 – V – S&D)

Vicepremier (Ecologische Transitie)

Tsjechië

Jozef Síkela (57 – M – Onafhankelijk)

Minister van Industrie en Handel

Zweden

Jessika Roswall (51 – V – EVP)

Minister voor EU-zaken