Nieuwe Commissie bekend: de balanceer-act van Circus Ursula

Dinsdag 17 september stelde voorzitter Ursula von der Leyen haar nieuwe Europese Commissie voor, die niet zonder slag of stoot tot stand kwam. Wopke Hoekstra wordt medeverantwoordelijk voor het tot stand brengen van de Clean Industrial Deal.

Weken van gedoe over de ‘genderbalans’. Vertragende Slovenen. En als klap op de vuurpijl de terugtrekking van de zittende en beoogde nieuwe Europees Commissaris Thierry Breton, die haar maandag 16 september ‘onbehoorlijk bestuur’ verweet en per direct opstapte. Een week later dan aangekondigd presenteerde Ursula von der Leyen dan toch de kandidaten voor haar tweede Commissie.

CDA’er Wopke Hoekstra (48), zittend Commissaris voor Klimaatactie, krijgt geen financiële post (Handel werd lang genoemd) maar wel de volgens hem belangrijke portefeuille Klimaat en Schone Groei, waarin nadrukkelijk ook ‘fiscaliteit’ zit: het belonen van brave bedrijven, dan wel bestraffen van de bedrijven die niet snel genoeg vergroenen.

Een van de pijlers van Von der Leyens tweede termijn moet de Clean Industrial Deal worden, het plan-in-wording dat ervoor moet zorgen dat de Europese industrie energieneutraal wordt én aan concurrentiekracht wint. Iets wat ook volgens het veelbesproken rapport van Mario Draghi noodzakelijk is en alleen kan in combinatie met kernenergie – en dat ligt erg gevoelig in tal van lidstaten. Ook moet er iets worden gedaan aan de hoge energieprijzen (lees: belastingen) wil Europa concurrerend blijven. Hoekstra kan stevig aan de bak met zijn ‘groene groei’.

Gender-disbalans enigszins gecompenseerd

De beoogde nieuwe Europese Commissie bestaat uiteindelijk uit elf vrouwen en zestien mannen. Lang zag het ernaar uit dat de verhouding bijna één op drie zou zijn. Dat wist Von der Leyen te voorkomen door landen die een vrouw in plaats van een man stuurden (zoals bijvoorbeeld Roemenië deed) een mooie portefeuille in het vooruitzicht te stellen.

De twee belangrijkste functies (die waarover de Europese leiders tijdens hun top eind juni beschikten) gingen sowieso al naar vrouwen. Naar Von der Leyen (65) en naar Kaja Kallas (47), oud-premier van Estland, die Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenland- en Veiligheidsbeleid wordt.

Van de zes uitvoerende vicevoorzitters zijn er vier vrouw. Zo wordt de gender-disbalans in de Commissie volgens Von der Leyen enigszins gecompenseerd.

De Spaanse vicepremier Teresa Ribera (van de socialistische S&D-groep) heeft de (energie)transitie in haar portefeuille, die behalve rechtvaardig ook concurrerend moet zijn. Hoekstra krijgt veel met haar te maken.

Twee nieuwe vicevoorzitters zijn Europees Parlementariërs. De Finse Henna Virkkunen (van de christen-democratische EVP) en de Roemeense Roxana Mînzatu (S&D). En Kallas wordt ook vicevoorzitter.

Commissariaten vertonen flinke overlap

De Italiaan Raffaele Fitto (ECR, radicaal-rechts) en de Fransman Stéphane Séjourné (Renew, links-liberaal) zijn de mannelijke vicevoorzitters. Séjourné, minister van Buitenlandse Zaken en vertrouweling van president Emmanuel Macron, is naar voren geschoven na het vertrek van Breton. Eerder leidde Séjourné de fractie van Renew in het Europees Parlement.

Séjourné gaat over industriële strategie, en wordt dus net als Ribera belangrijk voor de portefeuille van Hoekstra. Niet voor niets gebruikte Von der Leyen tijdens de presentatie van de nieuwe Europese Commissie vaak het woord ‘verweven’. Het is nog onduidelijk hoe bepaalde Commissariaten zich tot elkaar verhouden, omdat ze vaak overlap vertonen. Ook zijn de rapportagelijnen niet altijd even duidelijk.

Keurig verdeeld qua geografie en politieke richting?

Drie van de zes vicevoorzitters horen bij de ‘oude Europese Unie’ (Frankrijk, Italië, Spanje), drie komen uit landen die na de val van de Muur erbij zijn gekomen (Estland, Finland, Roemenië).

Twee vicevoorzitters zijn van S&D, twee van Renew, één van ECR en één van de EVP, met daarboven EVP’er Von der Leyen. Alles is bij de vicevoorzitters dus keurig verdeeld qua geografie en politieke richting.

Maar als je kijkt naar het aantal christen-democraten in de beoogde Commissie, ontstaat een minder uitgebalanceerd beeld: 14 van de 27, onder wie dus Hoekstra, behoren tot Von der Leyens Europese Volkspartij. Raffaele Fitto, van de Conservatieven en Hervormers (ECR) en de partij van premier Giorgia Meloni,  behoorde als Europees Parlementariër ook lang tot de EVP-familie.

Alle kandidaat-commissarissen moeten de komende weken een stevige hoorzitting van de Europees Parlementariërs doorstaan. Vermoedelijk zal het Parlement pas in november akkoord gaan met de voltallige ploeg en kan de nieuwe Europese Commissie op 1 december aan de slag.