Migratie zorgt niet meer alleen voor opflakkerende hoofdpijn in veel Europese regeringssteden, maar voor aanhoudende migraine. De EU-leiders zoeken naarstig naar een middel dat helpt, en snel een beetje. In Brussel gaan ze er vandaag over praten.
Op 17 oktober komen de 27 leiders van de Europese Unie bijeen in Brussel voor hun op een na laatste top dit jaar. Uiteraard staat ‘Oekraïne’ op de agenda. President Volodymyr Zelensky komt hoogstpersoonlijk even langs.
Hij is niet de hoofdact, dit keer. Het zal vooral gaan over migratie, of beter: het tegengaan van illegale migratie naar landen van de Europese Unie. In een brief van zeven kantjes zette Commissievoorzitter Ursula von der Leyen eerder deze week in tien punten de problemen nog eens op een rij. En suggereerde daarin mogelijke oplossingen, die de Commissie, als hoedster van de Europese verdragen, bereid is te tolereren.
Het kernprobleem met asielmigratie
Volgens hoge diplomaten vormt deze brief de leidraad voor de gesprekken over migratie tijdens de top – en niet de van te voren bedisselde ‘conclusies’ van haar tegenstrever Charles Michel, de Belgische voorzitter van de Europese Raad.
Het kernprobleem met asielmigratie? Jaarlijks melden zich vele tienduizenden asielzoekers in de EU die geen recht hebben op asiel. Het zijn ‘veiligelanders‘ en/of Afrikanen en Aziaten met een louter economisch motief. Niet op de vlucht voor oorlog, vervolging of geweld.
Als het zo’n illegale migrant lukt om als vluchteling te worden erkend, vindt hij (meestal is hij een jonge alleenstaande man) dat mooi meegenomen. En anders is er na de asielprocedure dankzij de gebrekkige terugkeerprocedures altijd nog de uitgestrekte benedenwereld van de illegaliteit. Daar kun je door handen uit de mouwen te steken in kassen, de horeca of de criminaliteit ook overleven en via money transfers de achtergebleven familie onderhouden.
Inzetten migranten als hybride oorlogsvoering
Veel kansloze asielzoekers uit Afrika en Azië wagen dus graag hun levens om in Europa een beter geacht bestaan op te bouwen. Aan de oostgrens van de EU, vooral in Polen, worden weerloze, goedgelovige migranten zelfs ingezet als middelen in een hybride oorlogsvoering. De Poolse premier Donald Tusk, die als voormalig voorzitter van de Europese Raad weinig kwaad kan doen in Brussel, wil nu het asielrecht in zijn land opschorten.
Sinds 2021 kampt Polen met een migratiecrisis. Die begon met de toestroom van duizenden migranten uit Afrika en het Midden-Oosten, die van Wit-Rusland naar Europa wilden reizen. Volgens Polen werden zij doelbewust naar Wit-Rusland gelokt en naar de grens gestuurd, om die migratiecrisis uit te lokken. Wit-Rusland wil zo, met bondgenoot Rusland, de Europese buitengrenzen destabiliseren.
Ook de opvang en de infrastructuur in veel andere EU-landen, waaronder het dichtbevolkte Nederland, kunnen de toestroom van asielzoekers niet meer aan. De meeste asielzoekers die in Nederland arriveren, reisden daarvoor al door andere EU-lidstaten waar zij soms wel en vaak niet asiel vroegen.
Asiel- en Migratiepact pas in 2026 in werking
De kiezers morren steeds luider. Maar de invoering van het Europese Asiel- en Migratiepact, dat aan de EU-buitengrenzen kaf en koren moet scheiden, laat nog tot in 2026 op zich wachten. Daarop kunnen we echt niet wachten, roepen de meest getroffen EU-landen.
Om oplossingen voor de korte termijn te vinden, organiseerden Italië, Denemarken en Nederland donderdagochtend vroeg in Brussel een bijeenkomst waaraan zo’n tien andere lidstaten zouden meedoen. Ook Von der Leyen schoof aan.
Zij zouden spreken over ‘innovatieve oplossingen’, het tegengaan van secundaire migratie (asielzoekers die doorreizen tijdens een asielprocedure of na afwijzing van hun asielaanvraag) en het belang van handhaving van de Dublin-verordening (asiel aanvragen in het land van aankomst).
‘Terugkeerhubs’ in derde landen
De ‘oplossing’ waarover de landen naar verwachting het meest zullen spreken tijdens de top, is de inrichting van ‘terugkeerhubs’ in derde landen. Vorige week pleitte Nederland samen met Oostenrijk voor een ‘terugkeerrichtlijn’, waarvan die hubs deel uitmaken, net als bijvoorbeeld handelssancties voor landen die hun eigen onderdanen niet willen terugnemen. Maar je bent zo twee jaar verder voordat zo’n terugkeerrichtlijn er is, waarover behalve de Commissie ook het Europees Parlement en alle lidstaten hun zegje moeten doen.
Zonder EU-wetten mogen die hubs ook al. Deze week nam Italië de eerste in gebruik in Albanië. Daar worden migranten ondergebracht die op zee zijn onderschept. Zij kunnen daar alsnog asiel in Italië aanvragen. Denemarken, dat een opt-out heeft als het gaat om het asiel- en migratiebeleid, kan kansloze en afgewezen asielzoekers interneren in Kosovo.
Asielminister Marjolein Faber (PVV) heeft gezegd soortgelijke afspraken te willen maken met Oezbekistan, dat dan afgewezen asielzoekers uit onder meer Afghanistan zou kunnen opnemen. En het kabinet onderzoekt of het mogelijk is om afgewezen Afrikaanse migranten op te vangen in het Midden-Afrikaanse Uganda.
Landen kunnen centra bilateraal opzetten
Tijdens de Europese top kunnen de lidstaten het idee van de hubs omarmen en de Commissie opdracht geven om namens de EU te onderhandelen met derde landen over opvang van asielmigranten. Maar de linkse Spaanse regering voelt daar weinig voor. Als er geen overeenstemming komt, kunnen EU-lidstaten de centra bilateraal opzetten. Zij weten zich gesteund door Von der Leyen.
Die ‘hubs’ staan er overigens niet een-twee-drie. Een EU-diplomaat wijst erop dat het Italiaanse terugkeercentrum in Albanië pas na drieënhalf jaar gereed was. ‘Je moet eerst goede landen vinden, afspraken maken over rechtszekerheid én dan nog de infrastructuur regelen. Het hangt ook af van de aantallen die je naar zo’n hub wilt sturen.’
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
