Kamala Harris, Theresa May, Angela Merkel: al deze vrouwen is hun kinderloosheid als een zwakte voor de voeten geworpen. Een onheuse bejegening, maar wel één die boeiende en lastige vragen oproept.
Een van de beste methoden voor de Republikeinen om Kamala Harris in diskrediet te brengen, is het online zetten van haar interviews. De Democratische presidentskandidaat drukt zich zo warrig, onbeholpen en clichématig uit dat het gênant wordt. Maar rechts Amerika laat het daar niet bij. Het doet allerlei persoonlijke aanvallen op Harris. Inclusief een verwijzing naar haar kinderloosheid. Momala Harris is een stiefmoeder, ze heeft zelf geen kinderen op de wereld gezet.
De bekendste uithaal in dit vileine genre dateert uit 2021. J.D. Vance rekende Harris toen in een interview tot de ‘kinderloze kattenvrouwtjes’ in het Democratische kamp ‘die zich ellendig voelen over hun eigen leven en de keuzes die ze hebben gemaakt’. Daarom zouden ze ook de rest van het land in de ellende willen storten.
Toen Vance werd uitgekozen als running mate van Donald Trump, werd hij vanzelfsprekend aan deze uitspraak herinnerd. Hij kreeg ook te maken met woede en verontwaardiging. De meest spraakmakende reactie kwam van de meest succesvolle popster op aarde. Taylor Swift zette een foto van zichzelf met een van haar katten op sociale media, noemde zich trots een ‘Childless Cat Lady’ en sprak haar steun uit voor Harris.
Lees verder onder de video
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Rechts brengt kinderloze politici in diskrediet
Harris is niet de eerste politica die haar kinderloosheid als een zwakte voor de voeten geworpen krijgt. Toen de Britse Theresa May zich in 2016 in het Verenigd Koninkrijk kandidaat stelde voor het leiderschap van de Conservatieve Partij, beweerde tegenkandidaat Andrea Leadsom dat zijzelf beter geschikt was als moeder van drie kinderen dan haar kinderloze concurrent. ‘Moeder zijn betekent dat je echt een aandeel hebt in de toekomst van het land.’
Critici van de Duitse bondskanselier Angela Merkel hebben af en toe ook een verband gelegd tussen de afwezigheid van nageslacht en een vermeend gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel. Leon de Winter betoogde in een column in De Telegraaf in 2015 bijvoorbeeld dat het ruimhartige asielbeleid van de Duitse Bondskanselier mede kwam doordat zij ‘nooit de biologische moeder van kinderen is geworden’. Merkel zou zorgeloos ‘Wir schaffen das’ kunnen zeggen omdat zij toch geen nakomelingen had die last zouden kunnen ondervinden van massa-immigratie. Na ons de zondvloed.
In conservatief-christelijke hoek vielen vorig decennium geregeld bezorgde geluiden te horen over de toename van het aantal kinderloze regeringsleiders. ‘Zij hebben geen enkele reden zich zorgen te maken over de volgende generaties en over de toekomst van hun continent,’ betoogde de rechtse Amerikaanse denktank Gatestone Institute in 2017 nadat Emmanuel Macron tot president van Frankrijk was gekozen.
Vrouwen reageren anders op het ouderschap dan mannen
Het zo sterk op de man en – vooral – de vrouw spelen doet onheus en onaangenaam aan. Maar de vraag naar de invloed van het hebben van kinderen op het doen en laten van politici is wel interessant. Praktisch zijn er uiteraard gevolgen. Mark Rutte kon zich dag en nacht op zijn premierschap richten doordat hij geen omkijken had naar een gezin. De door de VVD-leider aangewezen kroonprins, Klaas Dijkhoff, weigerde het stokje over te nemen omdat hij meer aandacht wilde besteden aan de opvoeding van zijn kinderen.
Op dit terrein is ook onderzoek verricht. Renske Keizer, nu hoogleraar familiesociologie in Rotterdam, promoveerde in 2010 op een proefschrift over de oorzaken en gevolgen van kinderloosheid. Zij constateerde onder meer een verschil tussen mannen en vrouwen. Kinderloze vrouwen bleken vaak succesvoller in hun beroep dan moeders, terwijl kinderloze mannen het economisch juist slechter deden. Sociologen spreken over de motherhood penalty en de fatherhood premium. Vrouwen worden in hun loopbaan gestraft voor het krijgen van kinderen, mannen juist beloond.
Een andere socioloog, Sean de Hoon, kwam in promotieonderzoek naar de invloed van ouderschap tot soortgelijke conclusies. Dat het krijgen van kinderen de carrière van mannen anders beïnvloedt dan die van vrouwen, heeft te maken met het verantwoordelijkheidsgevoel dat het vaderschap bij mannen oproept, vertelde hij in 2017 aan de Volkskrant. Zeker in Nederland gaan vrouwen veel minder werken wanneer ze moeder worden. Vaders daarentegen hebben het gevoel dat zij het gezin moeten onderhouden en gaan daardoor juist meer werken.
En dat terwijl de opmars van kindvriendelijke mogelijkheden als papadagen mannen de laatste jaren aanmoedigt meer tijd te besteden aan het gezin. Bij de kabinetsformatie in 2017 werd een tijdlang niet op vrijdag onderhandeld omdat Jesse Klaver dan bij zijn kinderen wilde zijn. ‘Ik denk dat ik een betere politicus ben,’ zei de toenmalige leider van GroenLinks, ‘als ik ook mijn best doe om nog een enigszins aanwezige vader te zijn.’
Kinderloze kattenman Geert Wilders is tegen immigratie
De impact van kinderloosheid op de denkwijze van politici is – nog – lastiger vast te stellen. Aardig zou het zijn om politici te interviewen over de gevolgen van het vaderschap of moederschap voor hun visie op mens en maatschappij. Is Thierry Baudet bijvoorbeeld anders tegen de wereld aan gaan kijken sinds hij een zoontje heeft?
Nu blijft het vooral bij speculeren. Van Rutte is wel gezegd dat hij tijdens de kabinetsformatie in 2012 instemde met het inkomensafhankelijk maken van de zorgpremie omdat de kinderloze liberaal geen idee had welk effect dit zou hebben voor gezinnen. Rebellerende VVD’ers mét kinderen moesten hem tot de orde roepen. Maar dit is in hoge mate psychologie van de koude grond.
Het leggen van een verband tussen een pro-immigratiestandpunt en het ontbreken van eigen nageslacht lijkt in elk geval vergezocht. In politiek Den Haag is de felste tegenstander van een ruimhartig asielbeleid een kinderloze kattenliefhebber: Geert Wilders.