Trump won de verkiezingen met utopische vooruitzichten, maar hij gaat macro-economisch wanbeleid voeren. Zijn kiezers zullen worden bedrogen. Amerika zal niet grootser worden, maar verloederen.
Nimmer hebben de Verenigde Staten zo dicht tegen autocratie aangeschurkt. Donald Trump heeft op 5 november op overtuigende wijze de verkiezingen gewonnen. Hij steunt op politieke meerderheden in zowel het Huis van Afgevaardigden als de Senaat en heeft alle tegenkrachten in de Republikeinse Partij vakkundig onklaar gemaakt.
Tijdens de campagne was de wereld getuige van Trumps oeverloze geratel en duistere denkbeelden. Maar hij heeft ook vele verkiezingsbeloften gedaan die, als ze daadwerkelijk zouden worden ingelost, grote consequenties zullen hebben voor de Amerikaanse economie. En niet alleen daar. Ver daarbuiten zullen de economische en politieke gevolgen van een tweede termijn-Trump nadreunen.
Zijn verkiezingsbeloften gingen in hoofdlijnen over handelsbelemmeringen, belastingverlagingen en migratiebeperkingen.
Dit zijn de economische plannen van Trump
Trump wil een algemeen tarief van 10 tot 20 procent invoeren op alle importen. Daarnaast wenst hij een tarief van maar liefst 60 procent op importen uit China. Hij wil ook een importtarief van 100 tot 200 procent op auto’s die in Mexico worden gemaakt.
Hij wil handelsverdragen met Mexico en Canada openbreken om de in zijn ogen oneerlijke concurrentie uit vooral Mexico tegen te gaan. Hij wil Chinese eigendommen van Amerikaanse infrastructuur in energie, technologie, IT en grondstoffen aan banden leggen, of de Chinezen dwingen om die bezittingen te verkopen als dat bezit een bedreiging zou vormen voor de Amerikaanse nationale veiligheid.
Verder wil Trump fors de belastingen verlagen. Zoals de winstbelasting terugbrengen van 21 naar 15 procent voor bedrijven die produceren in de Verenigde Staten. Hij wil geen inkomstenbelasting meer heffen over staatspensioenen, inkomen uit overwerk en fooien. De maximale belastingaftrek van 10.000 dollar voor lokale en statenbelastingen wil hij afschaffen en de rente op autoleningen aftrekbaar maken. Ook is hij van plan een einde te maken aan de dubbele belasting die Amerikanen betalen als ze in het buitenland wonen.
Hij wenst alle belastingverhogingen van de regering-Biden terug te draaien. Daarmee gaan onder meer de belastingen omlaag voor ondernemers, bedrijven en hun aandeelhouders. Ook worden de hogere toptarieven in de inkomstenbelasting teruggedraaid van maximaal 45 naar 41 procent. Erfenisbelastingen en de belasting op inkoop van eigen aandelen gaan omlaag.
Trump is van plan om 15 tot 20 miljoen illegale migranten te deporteren. Dat is niet alleen een grove aantasting van internationale mensenrechten, maar zal ook de beroepsbevolking met miljoenen werknemers verkleinen. Om dat te bereiken, wil hij de overheidscapaciteit om mensen uit te zetten gigantisch uitbreiden en de buitengrens met Mexico dichtzetten.
Wat zijn de economische gevolgen van deze plannen?
In tegenstelling tot wat Trump en zijn adviseurs lijken te denken, zullen de handelstarieven de Amerikaanse economie enorm schaden, de inkomens en werkgelegenheid doen afnemen en de ongelijkheid laten groeien.
Op korte termijn neemt het tekort op de lopende rekening van de handelsbalans – het (negatieve) saldo van exporten en importen – alleen maar af als de publieke en de private sectoren tezamen meer gaan sparen. Maar dat lijkt totaal onwaarschijnlijk door Trumps ruime begrotingsbeleid, de investerings-boom die hij bij Amerikaanse bedrijven wil ontketenen en de geringe spaarzin van de gemiddelde Amerikaan. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de dollar direct na Trumps verkiezing in waarde steeg. Amerikaanse bedrijven worden daardoor op korte termijn al minder concurrerend.
Maar dat importtarieven op lange termijn uitermate schadelijk zijn, kunnen economen sinds Adam Smith en David Ricardo vertellen. Al meer dan tweehonderd jaar. Weliswaar worden door importtarieven Amerikaanse goederen goedkoper ten opzichte van ingevoerde goederen, waardoor de vraag naar Amerikaanse producten toeneemt vergeleken met die naar niet-Amerikaanse. Maar aan de andere kant betalen Amerikaanse consumenten en producenten door ‘America First’ domweg te veel geld voor hun spullen – zelfs als ze de gehele opbrengst van de invoertarieven terugkrijgen via lagere belastingen.
Invoertarieven zijn daarom uiteindelijk hogere belastingen, die de consumptie- en productiemogelijkheden van Amerika kleiner maken. Trump meent het grootste deel van die tarieven af te kunnen wentelen op de rest van de wereld, vooral op China. Maar hij houdt zichzelf en zijn kiezers voor de gek: gaan Chinezen werkelijk de belastingen van Amerikanen betalen? Door de hogere kosten voor producenten en lagere koopkracht van consumenten zal de welvaart van Amerika structureel dalen, en de werkgelegenheid afnemen. En de laagste inkomens betalen daarvoor de hoogste prijs.
De rest van de wereld kan misschien iets winnen bij dit stupide beleid, maar altijd minder dan de Verenigde Staten verliezen. China of de Europese Unie kan Amerika ook vergelden door ook hogere invoertarieven op Amerikaanse producten te heffen. Bij een wereldwijde handelsoorlog zijn alle landen slechter af.
Maurice Obstfeld, hoogleraar internationale economie en oud-hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), spreekt daarom van een granaat die in het hart van de internationale wereldhandelsorde wordt gegooid. Trumps beleid kan het begin zijn van het einde van de mondiale handels- en financiële instituties – denk aan IMF, Wereldbank en Wereldhandelsorganisatie – die na de Tweede Wereldoorlog zijn opgebouwd.
Wat gaat de staatsschuld doen onder Trump?
Met zijn belastingverlagingen zal Trump een optater geven aan de Amerikaanse overheidsfinanciën. Hij wil ook bezuinigen door de doelmatigheid in de overheidsuitgaven te verhogen. En hij wil alle fraude in de uitkeringen stoppen. Maar dat is kruimelwerk.
Trump heeft namelijk ook beloofd om niet te snijden in de bulk van de uitgaven: de staatspensioenen en medische zorg – die laatste wil hij zelfs uitbreiden. Daarnaast wil hij meer uitgeven aan defensie, het bewaken van de landsgrenzen en het deporteren van illegale migranten. Daardoor zal het onmogelijk blijken om serieus minder geld uit te geven.
De Amerikaanse overheidsfinanciën worden door Trump verder ontwricht. Volgens schattingen van het onpartijdige Committee for a Responsible Federal Budget zal de Amerikaanse staatsschuld met circa 18 procentpunt van het bruto binnenlands product (bbp) toenemen van 125 procent nu naar 143 procent in 2035. Het Amerikaanse begrotingstekort, dat al op een veel te hoog niveau zit van rond de 6 procent van het bbp, zal door zijn beleid jaarlijks ongeveer 2,5 procent van het bbp hoger uitvallen.
Op korte termijn zal – vooral door het stimulerende begrotingsbeleid – Trump de economie tijdelijk aanjagen. De groei zal eerst toenemen, net als de werkgelegenheid. Dat zien we ook terug in de financiële markten. De aandelenkoersen stegen in de verwachting dat op korte termijn de economie zal opleven.
De belastingverlagingen van Trump versterken bovendien het aanbod van de Amerikaanse economie, aangezien het meer loont om te investeren, ondernemen en werken. Maar de positieve effecten daarvan zullen worden overschaduwd door de krimp van het aanbod als gevolg van hogere handelstarieven en migratiebeperkingen.
De deportatie van illegale arbeidsmigranten zal het Amerikaanse inkomen ook structureel verlagen en het bedrijfsleven op kosten jagen. Migranten leveren Amerikaanse bedrijven meer op dan ze kosten. De productie zal vooral dalen in sectoren waar Amerikanen zelf niet willen werken, zoals de landbouw en de bouw. Amerikaanse producten, zoals huizen en voedsel, worden duurder. En er komen minder huizen beschikbaar voor Amerikanen, niet meer.
Blijft de Fed onafhankelijk onder Trump?
Een van de belangrijkste oorzaken waardoor Trump de verkiezingen won, was zijn belofte om de inflatie te beteugelen en zo de koopkracht van de Amerikanen te herstellen. Maar de kiezers is een rad voor ogen gedraaid. De handelstarieven en deportatie van illegale arbeidsmigranten verkleinen structureel het aanbod. Tegelijk stimuleren de gigantische belastingverlagingen op korte termijn de vraag. De inflatie wordt – in een krappe Amerikaanse economie die op volle toeren draait – alleen maar verder aangejaagd. Door Trumps economische beleid ontstaat daarom over een paar jaar stagflatie: minder groei en hogere inflatie.
De verwachting is daarom dat de centrale bank van Amerika, de Fed, de rente zal verhogen om de inflatie in toom te houden. De financiële markten laten dat ook zien. Na de verkiezing van Trump stegen de rentes op staatsleningen met een looptijd vanaf twee jaar.
Tenminste, dat gebeurt zolang de Fed onafhankelijk blijft. Tijdens de verkiezingscampagne heeft Trump herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat hij de Fed onder druk zal zetten om de rente niet te verhogen. Als Trump een einde zou maken aan de onafhankelijkheid van de centrale bank, en zo de controle probeert te krijgen over de geldpersen, dan zou dat desastreus zijn. Zo laten honderden jaren financiële geschiedenis zien.
Trump heeft niets op met inkomens- en vermogensongelijkheid en het klimaat. Zijn belastingverlagingen zullen vooral ten goede komen aan de hogere inkomensgroepen, de meer vermogenden en bedrijven. Trump wil bovendien de delving van fossiele brandstoffen in Amerika maximaliseren, de klimaatplannen van Joe Biden ontmantelen en het Klimaatakkoord van Parijs opzeggen.
Dit is het grootste economische risico van Trump
Tot slot: het grootste economische risico van Trump is geopolitiek. Terwijl door zijn beroerde macro-economische beleid de Verenigde Staten vooral zichzelf in de voet zullen schieten, is het niet ondenkbaar dat, dankzij het gedweep van Trump met autoritaire staatshoofden, zijn gebrekkige commitment aan de NAVO en zijn volkomen naar binnen gerichte buitenlandpolitiek, overal in de wereld conflicten zullen ontstaan. Bijvoorbeeld: China valt Taiwan binnen, Poetin annexeert grote delen van Oekraïne of doet elders invallen, de oorlog in Israël-Gaza breidt zich uit naar Iran, of Amerika komt zelf militair in confrontatie met China.
Een oorlog zal, naast het onvoorstelbare menselijk leed, grote negatieve economische gevolgen hebben en leiden tot structurele dalingen van het inkomen. Met hogere rentes door grotere overheidstekorten vanwege hogere defensie-uitgaven, vernietiging van kapitaal en grote arbeidsschaarste. Centrale banken zullen bovendien de inflatie laten oplopen om hoge staatsschulden dragelijker te maken.
Amerikaanse economie zal structureel verzwakken
Donald Trump is opnieuw president van de Verenigde Staten geworden. Hoewel Trump tijdens eerste termijn meer dan 30.000 leugens en onwaarheden verkondigde, is het daarom bepaald niet zeker dat hij nu wél gaat doen wat hij zegt. Maar als zijn plannen bewaarheid zouden worden, laat de wereld zich dan schrap zetten.
Deze maniak met macht kan een wereldwijde handelsoorlog ontketenen en de internationale wereldhandelsorde laten instorten. Zijn beleid zal een ravage aanrichten in de overheidsfinanciën. De ongelijkheid gaat toenemen en de opwarming van de aarde versnellen. Trump zal een einde willen maken aan de onafhankelijkheid van de Amerikaanse centrale bank. Door zijn beleid zal de inflatie niet verdwijnen, maar sterk toenemen. De Amerikaanse economie zal kortstondig opleven, maar structureel verzwakken. De middenklasse zal niet floreren, maar lijden. Hij kan enorme geopolitieke instabiliteit veroorzaken.
Door Trump zal Amerika niet grootser worden, maar verloederen. En hij trekt de hele wereld mee.
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
