Na maanden van overleg ontvangt Lars Fruergaard Jørgensen EW voor een gesprek op het Novo Nordisk-hoofdkantoor in Bagsværd, nabij Kopenhagen. Hier bezit de farmagigant een heel stratenblok met kantoren en laboratoria. Het cirkelvormige kantoor, met veel hout en een imposant glazen dak, is gemodelleerd naar een insuline-molecuul.
Het Deense bedrijf werd de afgelopen honderd jaar groot met de productie van insuline voor diabetespatiënten, maar de spectaculaire groei van de laatste jaren is te danken aan twee nieuwe producten: Ozempic, ook voor diabetespatiënten, en Wegovy, voor mensen met obesitas.
Toen het bedrijf in 2021 een studie publiceerde waaruit bleek dat Wegovy-gebruikers tot 15 procent van hun lichaamsgewicht verloren, ontstond een run op het middel, vooral in de Verenigde Staten.
Miljardair Elon Musk liet weten zichzelf met het goedje te injecteren, Oprah Winfrey sprak van een afslankrevolutie, en Ozempic face (een ingevallen gezicht) werd een begrip. Een groot Amerikaans onderzoek wees in januari uit dat de medicatie ook het risico verkleint op tientallen andere ziekten en aandoeningen, waaronder hart- en nierproblemen.

Beurswaarde Novo Nordisk anderhalf keer het Deense bbp
De vraag naar de nieuwe geneesmiddelen is zo groot dat Novo Nordisk die niet kan bijbenen. Het bedrijf stampt in hoog tempo nieuwe fabrieken uit de grond. De grote vraag vertaalt zich in de cijfers: in 2023 groeide de winst met 37 procent naar 13 miljard euro.
Onder leiding van de in 2017 aangetreden Jørgensen steeg de beurswaarde vorig jaar naar een recordhoogte van 600 miljard euro, anderhalf keer het Deense bruto binnenlands product. In de afgelopen maanden kelderde de marktwaarde van Novo, mede door (licht) tegenvallende onderzoeksresultaten van een nieuw afvalmedicijn, CagriSema.
Vragen over de middelen tegen obesitas en de tegenwerping van experts dat de nadruk op preventie zou moeten liggen, zal Jørgensen vandaag niet beantwoorden, zo stelt zijn team vlak voor het interview onverwacht. Met het oog op de presentatie van de jaarcijfers, op 5 februari, gaat hij dit thema uit de weg. Voor die vragen verwijst zijn team ons door naar de Nederlandse tak.
Zelf wil Jørgensen vooral praten over een urgent probleem: Europa is de concurrentiestrijd met de Verenigde Staten en China aan het verliezen. ‘Ons aandeel in onderzoek en innovatie is fors aan het krimpen, terwijl het in Amerika en China toeneemt. Zelfs de Amerikanen vragen zich af of ontdekkingen in de toekomst niet vooral uit China zullen komen. Europa dreigt een vergeten regio te worden.’
Lars Fruergaard Jørgensen
Geboren op 29 november 1966 in Skals (Denemarken)
1991 MSc in Finance and Business Administration, Århus School of Business, Århus University, Denemarken
1991 Begint bij Novo Nordisk. Gedetacheerd in Nederland, Japan en de Verenigde Staten
2004 Senior vice president IT & Corporate Development
2013 Executive vice president and chief information officer
2017 President en CEO Novo Nordisk
2023 Voorzitter European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations (EFPIA)
Jørgensen is getrouwd en heeft twee kinderen.
Onder Jørgensen groeide Novo Nordisk naar 70.000 werknemers
Jørgensen, die elke dag ontbijt met havermout en geregeld kajakt op het meer bij zijn huis, groeide op in een boerengezin nabij Viborg, in Jutland. Zijn ouders hielden varkens en ander vee en Jørgensen en zijn drie zussen hielpen vaak mee op de boerderij. Na zijn studie bedrijfseconomie meldde hij zich in 1991 aan voor een traineeship bij Novo Nordisk. Hij ontmoette er zijn vrouw Lotte en werkte een tijd in Japan en Amerika.
En in Nederland, begin jaren negentig. Een jaar lang volgde hij elke week Nederlandse les en hij deed een intensieve taalcursus bij de nonnen van Vught. ‘Daarna heb ik op kantoor altijd Nederlands gesproken. Interessant is dat ik er migraine kreeg: drie zware aanvallen. Ik denk dat het een combinatie was van het vele “kopje koffie?” (Jørgensen zet een vragend stemmetje op – red.), wat ik niet gewend was, en de nieuwe taal. Nadien heb ik er nooit meer last van gehad.’
Jørgensen zag ook een belangrijk cultuurverschil, hoewel Denen en Nederlanders veel gemeen hebben. ‘In Denemarken mag je wel de baas zijn, maar iedereen zal je toch de hele tijd tegenspreken. Als je in Nederland de baas bent, ben je ook echt de baas. Daardoor werd het Nederlandse managementteam op het hoofdkantoor vaak als arrogant ervaren. Ik heb toen een presentatie gegeven en uitgelegd dat Nederlanders daar net wat anders instaan. Ik zei: wij uit Nederland komen misschien een beetje dominant over, maar dat betekent niet dat we je niet aardig vinden of niet respecteren.’
Dit soort lessen kan Jørgensen tegenwoordig goed gebruiken, als baas van een mondiaal bedrijf met meer dan 70.000 werknemers. Toen de Deen als directeur begon, waren dat er 40.000. Novo Nordisk heeft kantoren in tachtig landen en produceert zijn geneesmiddelen in vijf regio’s, naast thuisland Denemarken ook in China en Amerika.
Novo Nordisk: waardevolste bedrijf van Europa
Ondanks het recente koersverlies is Novo met een beurswaarde van (eind vorige week) zo’n 372 miljard euro nog steeds het waardevolste bedrijf van Europa, maar het voelt de hete adem in de nek van mode- en champagne-imperium LVHM. Het Nederlandse ASML staat vierde op de lijst van waardevolste Europese bedrijven.
Nog altijd is de koers van Novo bijna vier keer zo hoog als bij Jørgensens aantreden. De spectaculaire groei maakte van hem een boegbeeld van het Europese bedrijfsleven. Jørgensen is sinds anderhalf voorzitter van de Europese federatie van farmaceuten (EFPIA) en was twee dagen voor dit interview te gast bij de Europese Commissie. Om de alarmklok te luiden over de Europese concurrentiepositie.
EW Waarom raakt Europa achterop?
Lars Fruergaard Jørgensen: ‘Onderzoek wordt gedaan op universiteiten, maar de vraag is hoe dat zich vertaalt naar start-ups en de ontwikkeling van concrete producten. Als je Europa en de Verenigde Staten vergelijkt, zie je dat universiteiten hier er minder op gefocust zijn om onderzoek te gelde te maken. Onderzoek heeft bij ons eerder als doel goede wetenschappelijke commentaren te krijgen dan patenten vast te leggen waarmee geld kan worden verdiend.
‘Hierdoor belandt veel goed onderzoek uiteindelijk op andere plekken, waar dat marktdenken er wel is en waar je snel klinische ontwikkeling kunt doen, zoals in de Verenigde Staten. Dat zijn ook vaak de plekken waar de banen ontstaan, want de praktijk leert dat bedrijven geneesmiddelen liefst dicht bij het onderzoek produceren omdat het technisch zo geavanceerd is.’

Jørgensens oproep komt niet uit de lucht vallen. En sinds de publicatie van een alarmerend rapport van oud-ECB-president Mario Draghi is Brussel er ook ontvankelijk voor. In zijn hoofdstuk over farma concludeerde Draghi dat Europa op achterstand staat. Zo is het eigen aandeel in de snel groeiende Europese markt van geneesmiddelen voor zeldzame ziekten (ziekten die bij niet meer dan 5 op de 10.000 mensen voorkomen) sinds 2012 gedaald van ruim 40 procent naar slechts 5 procent. De Amerikanen hebben er een marktaandeel in van 70 procent, de Chinezen van 8 procent.
De EU hobbelt ook achteraan de ontwikkeling van hoogtechnologische biologische medicijnen, tegen kanker of MS. De oorzaken: te weinig investeringen en te veel regels.
Jørgensen: ‘Tijdens mijn bezoek aan de Commissie hoorde ik een compleet ander geluid dan voorheen, veel meer urgentie. Ik denk dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen in haar tweede termijn echt iets wil veranderen. Maar de realiteit is wel dat veel industriële sectoren dit al heel lang zeggen.
Kijk naar de trends in de farmaceutische sector en je ziet dat in Europa jaarlijks veel minder medicijnen worden toegelaten dan in de Verenigde Staten. Dus als je een onderneming hebt, zal je eerste prioriteit altijd Amerika zijn omdat de kans groter is dat je daar aan de slag kunt – en sneller ook.
Om deze trend te keren, hebben we niet alleen investeringen nodig, maar ook vertrouwen in de sector. In plaats daarvan kwam de vorige Commissie in 2023 met een voorstel om de periode in te korten waarin we nieuwe geneesmiddelen concurrentievrij op de Europese markt mogen verkopen. Dat was tien jaar en het worden er zes tot acht.’
EW Dat is toch bedoeld om ervoor te zorgen dat patiënten overal in Europa dezelfde toegang krijgen tot geneesmiddelen? Als de fabrikanten hun nieuwe medicijnen in alle EU-landen introduceren, blijft de bescherming tien jaar.
Jørgensen: ‘Ja, maar je werpt juist een blokkade op als je denkt dat je bedrijven kunt dwingen hun geneesmiddelen in alle Europese landen te lanceren. Zo wérkt het niet. De realiteit is dat zorg een nationaal mandaat is. Elk land, Nederland, Denemarken, Malta, neemt eigen beslissingen over hoe het zijn zorggeld besteedt. Dat is dus niet iets wat de EU kan beslissen.
‘Denk je eens in: nadat het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) je middel heeft goedgekeurd, moet je aankloppen bij alle 27 lidstaten. En als het dan niet lukt om binnen twee jaar in al die landen op de markt te komen, is je product maar zes jaar beschermd. De eerste jaren draai je altijd verlies, want dan moet je de investeringskosten terugverdienen. Je begint klein en dan moet je met artsen communiceren en ervoor zorgen dat patiënten je middel gaan gebruiken.
‘Dan blijven er nog maar een paar winstgevende jaren over. Elk bedrijf zal dan wel twee keer nadenken voor het een grote investering doet. En dan hebben we dus compleet verloren. Dan krijgen patiënten geen nieuwe behandelingen en hebben we geen nieuwe economische activiteit gecreëerd.’
EW Het idee is dat geneesmiddelen goedkoper moeten worden. Na zes jaar kunnen andere bedrijven het ook maken en dat brengt de prijs omlaag.
Jørgensen: ‘Maar als je als bedrijf de rekensom niet kunt maken, gaat het hele verhaal niet door! Dan is er geen product dat kan worden gekopieerd. Dat is dus mijn zorg: als beleidsmakers op Europees niveau niet dicht genoeg bij de industrie staan om echt te begrijpen hoe het werkt, dan wordt beleid gemaakt in een isolement. De politieke redenen zijn misschien goed, maar als ze niet effectief zijn in de echte wereld, dan sla je gewoon nog een nagel in de doodskist van Europa, want je vernietigt het concurrentievermogen.’
EW Een maatregel om patiënten te helpen is de nagel in de doodskist van Europa?
Jørgensen: ‘Ja. Ik geloof dat als er niets verandert, de huidige negatieve trends door zullen zetten. En dat zal leiden tot een minder weerbare bevolking. In deze meer en meer gefragmenteerde wereld is het juist van belang dat Europa onafhankelijker wordt en we beter voor onszelf gaan zorgen.
‘Dat geldt voor defensie, toegang tot technologie zoals microprocessors, maar ook voor de farmaceutische sector. Het is ook niet goed als we voor de productie en ontwikkeling van geneesmiddelen afhankelijk zijn van andere landen. Dus daarom is het zo belangrijk om een evenwicht te vinden tussen het creëren van toegang voor patiënten en het stimuleren van innovatie en ondernemerschap.’
EW Wat is uw alternatief?
Jørgensen: ‘Er zijn best andere manieren om patiënten te helpen. Wij willen natuurlijk ook dat iedereen toegang krijgt tot onze geneesmiddelen. En we vinden het ook oké om onze geneesmiddelen voor een lagere prijs te verkopen in landen met een lager bbp, net zoals koffie en fruit daar ook goedkoper zijn.
‘Ik had het erover met de Roemeense president: we maken allemaal deel uit van de NAVO en we betalen daarvoor 2 procent van ons bbp. Dat betekent dat een Roemeen minder bijdraagt dan een Duitser of een Nederlander. Waarom zouden we dat niet kunnen doen voor geneesmiddelen? Je kunt bijvoorbeeld één Europese prijs hanteren en dan per land een korting vaststellen, gebaseerd op de koopkracht. Dan laat je én de markt zijn werk doen én maak je medicijnen toegankelijk.’
EW Veel lezers zullen zich afvragen: Novo Nordisk maakt recordwinsten, u hebt toch geen reden tot klagen?
Jørgensen: ‘Ja, Novo Nordisk zal waarschijnlijk wel succesvol blijven, maar ons bedrijf is al geglobaliseerd. We hebben een sterke aanwezigheid in Amerika en China, dus we kunnen anticiperen op groei wereldwijd. Maar als kleine of middelgrote onderneming kan dat niet.
‘Voor start-ups is de toegang tot kapitaal in Europa slecht. Ik spreek veel beginnende ondernemers die ervoor kiezen om zich in Amerika te vestigen en daar de beurs op te gaan, omdat het ondernemersklimaat er beter is. Dat baart me zorgen, want ik ben Europeaan.

‘Ik werk al 34 jaar voor een Deens bedrijf en ik wil dat we een Europees bedrijf blijven, in een sterke regio. En we hebben nog steeds alle mogelijkheden. We hebben geweldige onderzoekers, veel maatschappelijk vertrouwen. Als we de juiste maatregelen nemen, kunnen we Europa veel sterker maken.’
Bedrijf zal niet uit Denemarken verdwijnen
De kans dat Novo Nordisk werkelijk uit Denemarken verdwijnt, is nihil. De farmareus mag wereldwijd tentakels hebben, toch is het bedrijf nog altijd erg Deens, zeker aan de top. Jørgensen is de vijfde directeur in de honderdjarige geschiedenis van het bedrijf, en allemaal waren ze Deens.
Bovendien is Novo Nordisk eigendom van een Deense stichting, de Novo Nordisk Foundation. Die bezit 28 procent van de aandelen, maar driekwart van het stemrecht. Dat betekent dat Novo niet zomaar kan worden overgenomen. De stichting is verplicht om een deel van de winst te laten terugvloeien naar onderzoek in Denemarken. Daar profiteert het bedrijf op zijn beurt weer van. Niet voor niets investeert de farmaceut nog altijd fors in eigen land: in productiestad Kalundborg, aan het Kattegat, wordt voor 8 miljard euro uitgebreid.
Volgens Jørgensen speelt ook mee dat de Deense overheid met aantrekkelijke voorwaarden een biomedische hub heeft gecreëerd. ‘Dan gaat het om samenwerking tussen bedrijven en universiteiten, goed onderwijs, maar ook om het vereenvoudigen van het verkrijgen van vergunningen voor nieuwe fabrieken. Van belang is ook hoe makkelijk het is om te beginnen met de klinische ontwikkeling van medicijnen – ook met nationale data van patiënten die je kunt gebruiken. Dat is in Denemarken goed geregeld.’
EW Wat vindt u van de kritiek die Big Pharma vaak krijgt?
Jørgensen: (Stilte…) ‘Als ik eerlijk ben, weet ik niet waarom dat is. Het heeft ermee te maken dat we verkopen aan publieke zorgsystemen die met belastinggeld werken. Dan sta je als farmaceut al snel in de kijker. Verder is het voor overheden moeilijk te investeren met een lange horizon. Bij middelen voor een zeldzame aandoening heb je eerst de kosten, de resultaten krijg je pas jaren later. Zorg wordt daardoor vooral als kostenpost gezien. Daar komt bij dat het altijd de succesvolle ontdekkingen zijn die worden uitvergroot. De mislukte projecten ziet niemand.’
Dreiging van Amerikaanse handelstarieven
Jørgensens medewerker stopt het interview, al had de directeur zelf nog wel kunnen doorgaan. ‘Ik kan hier uren over praten,’ zegt hij lachend. Maar dat mag dus niet, de agenda is vol.
Zo is er later vandaag een overleg met de Deense premier over het dreigement van de Amerikaanse president Donald Trump om Denemarken extra handelstarieven op te leggen als het Groenland niet wil opgeven. Jørgensen heeft daarover zoals gebruikelijk een gebalanceerd oordeel. ‘Tarieven alleen voor Denemarken, dat zal niet gaan, want dat is EU-breed geregeld. Het is vooral van belang om te erkennen dat Amerika legitieme veiligheidszorgen heeft. Die moeten we serieus nemen.’