Nu de onvoorspelbare Donald Trump zijn rentree heeft gemaakt als president van de Verenigde Staten, houdt de Europese Unie rekening met de ergste scenario’s.
‘Ik maak me niet veel illusies over wat we van de overkant over ons uitgestort krijgen,’ zegt een vertrouweling van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen aan de vooravond van Trumps inauguratie.
In Brussel hebben ze de stoelriemen stevig aangetrokken. Trump zal in de eerste week van zijn tweede termijn als president een groot aantal decreten uitvaardigen, die ook de Europese Unie raken. Dat weten ze zeker in Brussel. De eerste maatregel die Europa treft, heeft hij al aangekondigd. De Verenigde Staten zullen zich terugtrekken uit het tien jaar oude Klimaatakkoord van Parijs.
In dat akkoord is de bovengrens van 2 graden opwarming ten opzichte van het pre-industriële tijdperk vastgelegd. Dat moet gebeuren door minder gebruik van fossiele brandstoffen.
Nu de Amerikanen afhaken, staat de EU, verantwoordelijk voor slechts 6 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot, meer alleen als voorvechter van drastische maatregelen die de opwarming van de aarde moeten tegengaan. De Verenigde Staten stoten 13 procent uit.
Europese Unie zal terugslaan na openingszet Trump
Ook houdt Brussel rekening met handelstarieven, al berichtte de Financial Times op de dag van de inauguratie dat Trump eerst de ‘oneerlijke praktijken’ op het gebied van staal door Canada, Mexico en China wil onderzoeken. De EU lijkt wellicht nog even buiten schot te blijven.
Maar: ‘We moeten echt niet denken dat het geklooi van Trump en Elon Musk na de inauguratie ophoudt. Als wij in Europa midscheeps worden geraakt door handelsbelemmeringen, dan laat hij ons geen keuze,’ zeggen ze in het Berlaymont, waar de Europese Commissie zetelt. Terugslaan dus. ‘Hij doet schaamteloos een brutale openingszet, en dan ziet hij wel.’
Hoewel Trump de EU niet bij naam noemde in zijn inaugurele rede, benadrukte hij wel zijn plannen voor een ‘externe belastingdienst’ om tarieven te innen op buitenlandse goederen, een belofte die de Europese industrie en politici zou moeten doen huiveren.
Meer geld naar defensie, meer schuld?
De EU kan zich ook opmaken voor een stevig debat over defensie-uitgaven van de lidstaten. Trump heeft al gezegd dat de NAVO-landen 5 procent van hun nationaal inkomen moeten uitgeven aan defensie (dat is een voorbeeld van zo’n openingszet). Eenderde van de EU-landen in het bondgenootschap haalt de 2 procent nog niet eens.
Deskundigen zijn het erover eens dat die 5 procent aan de hoge kant is – dat halen de Verenigde Staten met hun huidige 3,5 procent ook niet – maar het is verre van uitgesloten dat tijdens de NAVO-top in juni in Den Haag een fors hoger percentage dan 2 wordt vastgesteld.
Zo veel meer geld naar de krijgsmacht betekent voor tal van EU-landen een nog hoger begrotingstekort en een grotere staatsschuld – tenzij de politici zo dapper zijn om op andere uitgaven te bezuinigen ten bate van de Europese veiligheid. Van de 27 lidstaten zitten er 23 in de NAVO. Alleen Ierland, Oostenrijk, Cyprus en Malta niet.
Een vraagteken is wat Trump gaat doen met de Oekraïne-oorlog. Van zijn idee dat hij het conflict in 24 uur oplost, is hij af. Zijn gezant voor Oekraïne, luitenant-generaal Keith Kellogg, heeft gezegd dat de nieuwe regering streeft naar een vredesakkoord binnen honderd dagen. Hoe Trump dat gaat doen? Dat blijft speculeren. De Kyiv Independent zette de opties op een rij.
Trump: Europese Unie moet niet X reguleren
Een ander geschil dat al aan de oppervlakte ligt te etteren, is dat over de Digital Services Act (DSA) en de Digital Markets Act (DMA). Inkomend vicepresident J.D. Vance suggereerde onlangs zelfs dat de Verenigde Staten de NAVO-steun zouden kunnen heroverwegen als de EU probeert om Elon Musks X te reguleren, iets wat mogelijk is met de DSA.
Voormalig EU-Commissaris voor Interne Markt Thierry Breton zei onlangs dat het verbieden van Elon Musks sociale medium in Europa ‘juridisch mogelijk’ is. Breton was verantwoordelijk voor de totstandkoming van de DSA en DMA. Hij vocht als Commissaris in augustus vorig jaar een robbertje met Musk, toen die live op X Trump ging interviewen. Breton waarschuwde Musk kort voor het interview in een formele brief om geen gevaarlijke inhoud te verspreiden.
Brussel minder geharnast dan eerst
De geharnaste houding van Breton, inmiddels afgezwaaid, zie je nu niet in Brussel. Eerder deze maand maakte de Europese Commissie bekend de eigen DMA-onderzoeken naar Apple, Google en Meta (het moederbedrijf van Facebook, Instagram en WhatsApp) tegen het licht te houden, met het oog op de overwinning van Trump. De DMA, ingevoerd in november 2022, is bedoeld om de digitale markten in de EU beter toegankelijk en eerlijker te maken.
Brussel heeft de mogelijkheid om de onderzoeken inhoudelijk te veranderen of de reikwijdte aan te passen. De techgiganten hadden er bij Trump op aangedrongen om het toezicht van de EU aan te vechten. De implicaties van het presidentschap van Trump speelden een rol in de herbeoordeling, zei een bron tegen de Financial Times.
Een handzaam overzicht van wat de EU kan verwachten van Trumps tweede termijn, geeft de Brusselse denktank Bruegel.