De drastische renteverhoging die de Russische centrale bank afgelopen nacht doorvoerde, heeft voorlopig geen einde gemaakt aan de vrije val van de munt. Deze vrouw voorkomt vooralsnog dat Rusland in een financiële chaos terechtkomt.
Elvira Nabioellina zou te licht zijn voor de post. Ze zou brede kennis van het bankwezen en de monetaire economie ontberen.
Maar de belangrijkste reden waarom Elvira Nabioellina geen president van de Russische centrale bank had mogen worden, was volgens Vladimir Zjirinovski dat ze vrouw is.
‘Je moet masculiene hersens hebben om de verantwoordelijkheid voor het geld van een groot land te kunnen dragen,’ zo verwoordde de populistische parlementariër in maart vorig jaar de gedachte van menige Rus.
Storm
Maar Nabioellina (51) was door president Vladimir Poetin zelf naar voren geschoven. Elke discussie werd daarmee overbodig. Ruim anderhalf later lijkt het de hoogste tijd dat critici hun mening herzien.
Want vooralsnog stuurt Nabioellina de centrale bank behendig door een heftige economische en financiële storm. De problemen waarvoor zij zich ziet gesteld, zijn legio: een stagnerende economie, kelderende roebel, oplopende inflatie, teruglopende solvabiliteit van particuliere banken en ontoegankelijke westerse kapitaalmarkten.
Niettemin, ‘de centrale bank heeft een zeer moeilijke situatie relatief goed aangepakt’, vindt Chris Weafer, een Ierse bankier die al meer dan vijftien jaar actief is in Rusland.
Kelderende olieprijs
Wat betreft de oorzaken van de problemen treft Nabioellina volgens Weafer in elk geval geen blaam. ‘De sterke daling van de olieprijs zag vrijwel niemand aankomen. En de westerse sancties tegen Rusland zijn louter een gevolg van geopolitiek.’
De val van de roebel springt het meest in het oog. Parallel aan de kelderende olieprijs daalde de waarde van de Russische nationale valuta sinds afgelopen zomer met zo’n 30 procent.
Eén dollar kostte eind november al 50 roebel, één euro zelfs bijna 63. Nabioellina wordt er niet nerveus van. Haar valutabeleid laat zich samenvatten in twee zinnen: ze laat de roebel zweven. En als het te gek wordt, dan grijpt ze in.
Goedkoop
Anders dan haar voorgangers onderneemt ze geen grootscheepse pogingen om de nationale munt te steunen. ‘Verstandig,’ aldus Weafer. ‘Ruslands nationale reservefonds van ruim 450 miljard dollar blijft zo nagenoeg intact.’
Door een goedkope roebel toe te staan, voorkomt de centrale bank bovendien een tekort op de begroting van de Russische staat. Immers, door de lagere prijs voor olie (en gas) komen er weliswaar minder dollars binnen, maar voor die dollars ontvangt de staat nu veel meer roebels. Dat is relevant, want de regering heeft vrijwel louter uitgaven in roebels.
Nog een gunstig bijeffect van de roebeldevaluatie: import wordt ontmoedigd en binnenlandse activiteit gestimuleerd. De industriële productie was in september 3,4 procent hoger dan een jaar eerder.
Keerzijde
De goedkope roebel heeft een keerzijde, weet Nabioellina. Rusland is een enorme importeur van voedsel, technologie, kleding, auto’s, enzovoort. Die spullen moeten nu tegen dure euro’s, dollars en yens worden afgerekend.
In roebels gerekend worden ze duurder. Dat wakkert de inflatie aan. Het tempo van prijsstijgingen liep de laatste maanden dusdanig op dat voor heel 2014 een inflatie van bijna 10 procent wordt verwacht. Eerder werd van maximaal 7 procent uitgegaan.
De waardedaling van de roebel zorgde eind oktober ook even voor een run op dollars en euro’s. Russische burgers, van wie velen zich herinneren hoe hun spaargeld in de jaren negentig verdampte door roebeldevaluatie en inflatie, probeerden hun bezit veilig te stellen. Door het verhogen van de officiële Russische rentetarieven en met geruststellende verklaringen over de soliditeit van het bankwezen, kon de centrale bank paniek onder de bevolking voorkomen.
Schoonmaak
Nabioellina houdt – voorzichtig – ook schoonmaak onder de pakweg negenhonderd Russische banken. Elke week worden drie of vier vergunningen ingetrokken. Soms omdat de banken dienen als witwasmachines van criminelen. Soms omdat de eigenaren het spaargeld van particulieren hebben weggesluisd of faliekant verkeerd hebben geïnvesteerd.
De centrale bank verwacht dat de schoonmaak preventief gaat werken. Als burgers en bedrijven, uit voorzorg, hun spaargeld weghalen bij banken die ze niet vertrouwen, dan vallen die kredietinstellingen vanzelf om.
Informeel heeft Nabioellina laten doorschemeren dat er vijftien banken zijn, waaronder alle grote, die als ‘systeembank’ zijn aangemerkt en dus niet mogen omvallen. Ook dat stelt Russische spaarders enigszins gerust.
Krediet
De vertrouwelinge van Poetin – Nabioellina werkte voor de president onder meer als minister en als naaste adviseur – heeft twijfels over haar capaciteiten weggenomen. Maar hoe lager de olieprijs en hoe heftiger de sancties, hoe zwaarder haar taak.
Een van Nabioellina’s grootste zorgen is dat grote Russische banken en bedrijven geen nieuw beroep meer kunnen doen op westers kapitaal. Komend jaar al moet er voor tientallen miljarden euro’s en dollars worden afgelost op door westerse beleggers verschafte kredieten. Herfinanciering is nodig, want lang niet alle bedrijven hebben geld in huis.
Een van de opties is dat Sberbank, de veruit grootste Russische bank, grootscheeps krediet gaat verstrekken en dat de centrale bank met haar honderden miljarden aan dollarreserves garant zal staan.
Het is een scenario dat Nabioellina nog moet doornemen met vooraanstaande Russische economen. Een van de invloedrijkste ziet ze dagelijks: Jaroslav Koezminov, al bijna dertig jaar haar echtgenoot.