Vijf vragen over geheimzinnig ‘handelsverdrag’ TTIP

'AFP'

Heel af en toe komt het Trans-Atlantisch Handels- en Investeringsakkoord (TTIP) in het nieuws. Waarom horen wij zo weinig over dit verdrag dat verstrekkende gevolgen kan hebben voor de Europese Unie (EU) en de Verenigde Staten?

  1. Het TTIP?
    Het TTIP staat voor het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringverdrag. Het is een beoogde verdergaande samenwerking tussen de Europese Unie (EU), de Verenigde Staten, Canada en nog een aantal andere landen die al jaren wordt voorbereid en waarover sinds vorig jaar wordt onderhandeld. Het TTIP wordt door de deelnemende partijen gepresenteerd als een handelsverdrag. Er is nu al veel economisch handelsverkeer tussen Europa en de Verenigde Staten, een vrije handelszone zou die economische samenwerking kunnen versterken. Zo kunnen Europa en de VS, dat is de gedachte, een sterker handelsblok vormen in een concurrerende wereldmarkt.
  2. Puur een handelsverdrag dus?
    Niet helemaal. De reden voor de oprichting van het TTIP is niet alleen om een economisch, maar ook een geopolitiek blok te vormen tegen steeds machtiger wordende jongens als China en Rusland. Het TTIP is gebaseerd op het vrije handelsprincipe, maar zeker ook op de politieke waarden die de EU en Amerika verenigen: een vrije democratie met westerse waarden en normen. Eurocommissaris en voormalig minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans (PvdA) zei het vorig jaar in een speech op de Johns Hopkins Universiteit in Washington als volgt: ‘Het is heel simpel, zo lang we TTIP kunnen zien zoals het is: niet een vrijhandelsakkoord. TTIP is een geostrategische overeenkomst. Het is geen politieke overeenkomst. Het moet niet worden overgelaten aan mensen die alles weten over de manier waarop je kippen slacht. Het is iets dat politieke leiders moeten oppakken en waarover ze snel moeten beslissen. Als we TTIP hebben opgetuigd, zal het de spelregels wereldwijd veranderen. Want dan bepalen de VS en Europa de regels van het spel, en anderen zullen volgen, inclusief China, Japan en anderen.’
  3. Hebben we er iets over te zeggen?
    Uit de woorden van Timmermans blijkt al dat het TTIP niet iets is voor eenvoudige burgers. Daarmee komen we aan bij het grote nadeel: de TTIP is een ondemocratisch vehikel, vinden critici. Hoewel de gevolgen enorm kunnen zijn en TTIP landen als Rusland en China verder van ons af kunnen drijven, wordt de kiezer niet betrokken bij het proces. John Hilary, directeur van de actiegroep War on Want, verwoordt het nog stelliger: ‘Het is een aanslag op de Europese en Amerikaanse maatschappij door transnationale corporaties’. De manier waarop de onderhandelingen in Brussel en Washington worden gevoerd, zijn bijna geheimzinnig te noemen. Journalisten en het publiek moeten het vaak doen met gelekte teksten of nauwelijks vindbare websites. Zoals Timmermans het al zei: het is niet de bedoeling dat het publiek zich bemoeit met deze ingewikkelde zaak.
  4. Wat zijn de gevolgen?
    Voorstanders zeggen dat Europa en Amerika de leidende rol weer terug zullen pakken op het wereldtoneel met het TTIP. Het idee is dat Europa en de VS een geopolitiek machtsblok zullen vormen dat economisch, ideologisch, maar ook militair gezien de dienst weer zal uitmaken. Het lijkt een beetje op een uitgebreide versie van de NAVO. Het is niet voor niets dat bijvoorbeeld Vladimir Poetin de onderhandelingen met argusogen bekijkt. Critici vrezen dan ook dat TTIP de globale grootmachten verder uit elkaar zal drijven. Daarnaast zijn er ook intern zorgen over de gevolgen van TTIP. Zo geeft de EU al toe dat Europese banen naar Amerika zullen verdwijnen. Maar er zijn ook zorgen over de bemoeienis van bedrijven met Europese regelgevingen. Grote bedrijven kunnen dankzij het TTIP met schadeclaims komen als zij zich door (Europese) regelgeving belemmerd voelen. Ook bijvoorbeeld privacy-activisten verzetten zich tegen het TTIP omdat het nog makkelijker zal worden om burgers online te volgen.
  5. Kunnen we het nog stoppen?
    Europa en Amerika willen het beiden: het TTIP gaat er komen. De vraag is alleen hoe het akkoord eruit gaat zien. Niet voor niets zijn de onderhandelingen nog altijd aan de gang, terwijl er eigenlijk vorig jaar al een akkoord had moeten zijn. Langzamerhand krabbelt Europa wat terug nu de gevolgen steeds duidelijker beginnen te worden. Om te voorkomen dat Amerikaanse investeerders invloed gaan uitoefenen op Europese regelgevingen pleit Minister Liliane Ploumen (PvdA) nu voor een speciaal hof dat over dit soort disputen kan oordelen. En er zijn nog meer zaken waarover de partijen het nog eens moeten worden. Hoe dan ook is het duidelijk dat TTIP veel meer is dan een handelsverdrag en dat het te belangrijk is om buiten de pers te houden.