’s Werelds oudste christelijke gemeenschap dreigt te verdwijnen uit het Midden-Oosten. Miljoenen Syrisch-orthodoxe christenen zijn de laatste decennia weggepest, vermoord of gevlucht voor geweld. Elsevier sprak met patriarch Mor Cyril Aphrem Karim (49) van Damascus, die vindt dat Europa en Amerika zich veel harder moeten opstellen tegen landen als Turkije, Saudi-Arabië en Qatar.
De oudste christelijke gemeenschap ter wereld dreigt te verdwijnen uit het Midden-Oosten. Van de vijf miljoen Syrisch Orthodoxe christenen zijn nog maar 350.000 over.
De rest is de laatste decennia weggepest en recenter: vermoord of gevlucht voor het geweld van onder meer IS in Syrië en Irak. Ook dan zijn ze niet veilig. De Italiaanse justitie is een onderzoek begonnen naar de verdrinkingsdood van twaalf christenen die deze week door moslims uit een vluchtelingenbootje op de Middellandse Zee zouden zijn geduwd.
Elsevier sprak in Brussel exclusief met patriarch Mor Cyril Aphrem Karim (49) van Damascus. De kerkleider zegt dat Europa en de Verenigde Staten zich veel harder moeten opstellen tegenover landen als Turkije, Saudi-Arabië en Qatar. ‘Zij brainwashen jonge mensen en zetten hen aan tot geweld in het Midden-Oosten en Europa.’
Elsevier: ‘Was het verstandig van westerse landen om na de opstand in 2011 tegen de Syrische president Bashad al-Assad oppositiegroepen te steunen?
Mor Cyril Aphrem Karim: ‘Wij als Syriërs weten: het regime van Bashar al-Assad had veel fouten. En hervormingen waren nodig. Zoals meer vrijheid, bijvoorbeeld van meningsuiting. Maar wij denken niet dat die veranderingen kunnen worden bewerkstelligd door geweld, moorden en het verspillen van bloed.
‘En wij geloven niet dat de opstand in Syrië tot doel had om tot deze veranderingen te komen. De zogenoemde gematigde oppositie was nooit gematigd. Ja, in het begin vochten er groepen die niet specifiek islamitisch zijn. Maar het was van het begin duidelijk dat het vooral extreme groepen waren zoals Al-Qa’ida en IS.
‘De strijd gaat nu tussen deze radicale islamitische groeperingen en de Syrische strijdkrachten. Daarom geloven wij dat het Westen een fout heeft gemaakt door deze oppositiegroepen te steunen.
‘Ze hebben groepen gesteund waaronder islamitische groepen zoals de Moslimbroederschap, zonder duidelijk plan. Zonder voorbereid te zijn op het resultaat van regimeveranderingen. En die groepen hebben de macht gegrepen over het leven van de mensen daar en dat is erg gevaarlijk.’
Elsevier: Houden wij onszelf in het Westen voor de gek? Dat wij denken dat er iets bestaat als een gematigde oppositie in de islamitische wereld. Is dat een westerse constructie?
‘Ik geloof niet dat er een gematigde oppositie bestaat. Maar het grotere beeld is: westerlingen gaan om met de islamitische wereld en islamitische groepen zoals ze met christelijke groepen doen.
‘In het christendom zijn christelijke politieke groepen waar je mee kunt samenwerken. Maar in de islam is er geen scheiding tussen staat en religie. De moslims geloven dat islam is een religie en een manier van leven is via de sharia, de islamitische wet. En de soenna, de leefregels van de profeet.
‘Zij maken in hun jurisdictie geen onderscheid tussen religieus en seculier leven. Ze ijveren voor islamitische wetten en een islamitische wijze van bestuur. Dan krijg je regimes die zijn gebaseerd op religie. Het is erg gevaarlijk als je regimes krijgt die besturen volgens de wetten van Allah.’
Elsevier: Westerse leiders als Barack Obama van de Verenigde Staten, David Cameron van het Verenigd Koninkrijk, François Hollande van Frankrijk, Angela Merkel van Duitsland en ook Mark Rutte (VVD) van Nederland zijn bijna allemaal christenen en scheiden religie en staat. Ze zeggen allemaal over de islam: er zijn twee soorten, een goede en een slechte variant. De Nederlandse politicus Geert Wilders (PVV) zegt: het probleem is de islam zelf. Wat is uw analyse?
‘Ik ben verbijsterd over deze westerse leiders die politiek en religie zeggen te scheiden maar in het Midden-Oosten religieuze groepen steunen zoals de Moslimbroederschap. Dus dit is een contradictie voor mij.
‘Wij kunnen de islam niet overal de schuld van geven. Maar natuurlijk is er een probleem met de islam. Dat is de crisis van interpretatie van de islam. Dezelfde teksten in de islam worden verschillende geïnterpreteerd.
‘Er zijn passages in de Koran waarin staat aardig te zijn voor christenen en joden, vooral christenen. Maar er zijn ook passages waarin moslims worden aangemoedigd om in Dar al-Islam – het islamitische land – alle niet-moslims te verjagen. Wij leven in Syrië al meer dan 1.500 jaar met moslims samen. En we hebben onder hen geleden maar weten ook hoe we met ze moeten leven.
‘Deels was het vredig, maar er zijn gedwongen bekeringen tot islam geweest. Dat is waarom meerderheid van de bevolking in het Midden-Oosten moslim is geworden. Niet door aardige bekering door preken, maar door dwang. Maar die dwang is vele eeuwen geleden geëindigd en sindsdien leefden we vredig samen.
‘De dwang is de laatste decennia terug. Landen proberen radicale varianten van de islam te verspreiden. Zoals Saudi-Arabië met het wahabisme, salafisme uit Qatar en de Moslimbroederschap, gesteund door de Turkse regering. Van deze ideologieën lijkt het alsof ze een agenda hebben om hun manier van de islam op te leggen aan anderen.
‘Dat doen ze door het bouwen van scholen en moskeeën. Ze investeren veel geld om deze ideologieën te verspreiden – in Syrië, in Irak en ook in andere landen in Midden-Oosten.
‘Dat is decennia zo gegaan en volgens mij is de strijd nu hier het resultaat van. De terroristische groepen vechten in de naam van islam, van Allah. Je kunt niet tegen ze zeggen dat ze het niet moeten doen uit naam van de islam. Maar er zijn heel veel moslims – normale moslims – die het hier niet mee eens zijn en niet vinden dat hun religie moet resulteren in geweld en moorden.
‘Zo kun je onderscheidt maken tussen moslims. Wij geloven dat de meerderheid van feest houdt, net als wij. Maar meer en meer zijn er moslims geradicaliseerd en het resultaat daarvan zien we met de vernietigingen in de hele regio.’
Elsevier: Is er een oorlog ‘by proxy’ tussen islamitische landen via extremistische groepen om invloed in het Midden-Oosten en Noord-Afrika te verwerven?
‘Volgens mij is er een oorlog by proxy met vele lagen. Amerika tegen Rusland, Iran tegen Saudi-Arabië, de Arabische wereld tegen Israël, moslim tegen moslim. De meeste terroristen reizen via Turkije en worden gefinancierd door Saudi-Arabië en Qatar. En de wapens komen ook uit deze landen. Dat is zeker een proxy-oorlog, maar niet een geheime. Het is zichtbaar.’
Elsevier: Wat kunnen wij als Westen doen? Wij werken samen met de Saudi’s vanwege de olie, met Qatar – we vliegen met hun vliegtuigmaatschappijen en zij kopen hier voetbalclubs. Turkije is NAVO-lid. Wat vind u hiervan?
‘Ik geloof dat het Westen niet eerlijk is tegenover zichzelf. Als je kijkt naar de aanslagen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten – en je weet dat negentien van de terroristen Saudische burgers waren. Wie hebben we daar voor gestraft? Irak. Hetzelfde doen we in Syrië. Syrië werkte samen met het Westen in strijd tegen terroristen en nu straffen we hen door diezelfde regering te verzwakken.
‘Ik geloof dat het Westen in de spiegel moet kijken en tegen Saudi-Arabië, Qatar en anderen zeggen dat we geen vrienden kunnen blijven als zij terroristen blijven steunen die niet alleen Syrië, en de rest van het Midden-Oosten maar ook Amerika en Europa aanvallen.
‘Want een deel van deze terroristen is geboren en getogen in Europa. En ze komen helaas terug naar Europa. Wat doet Europa daar aan?’
Elsevier: U wilt dat het Westen en de Verenigde Naties een deel van het geld dat nu naar de kampen gaat, aan de kerk geeft om christenen in Syrië te helpen?
‘Ja. Niet alleen voor christenen, ook voor moslims. Maar moslims krijgen meer hulp van andere moslims. Het christendom leert ons: alle mensen zijn de kinderen van God en zijn gecreëerd naar de gelijkenis van God. Daarom is iedereen een representant van God.
‘Dus als je iemand helpt, help je Christus. In de islam heb je een tekst in de Soenna die zegt: je moet moslimbroeders eerst helpen. Dat is een groot verschil.
‘Wij kunnen niet in vluchtelingenkampen van de VN leven, want dat zijn plekken waar terroristen en hun familie en vrienden wonen. Christenen kunnen daar niet leven. Dus aan VN-hulp hebben we niets. Veel van onze mensen vluchten naar Jordanië, Turkije en Libanon maar blijven daar niet.
‘Als ze het doen, is het de eerste stap naar Europa. Heel gevaarlijk. Ze betalen mensensmokkelaars en sommigen verdrinken tijdens de overtocht in de Middellandse Zee.’
Elsevier: Veel moslims komen naar Europa. Er zijn aanslagen. In Parijs, Kopenhagen, Brussel en eerder in Madrid en Londen. Sommigen zeggen: er is een oorlog gaande tussen de islamitische en christelijke wereld. Anderen zeggen: die aanslagen worden gepleegd door een paar gekken. Wat denkt u?
‘Er is zeker een clash tussen samenlevingen die gebaseerd zijn op christelijke waarden en samenlevingen die dat niet zijn. Ik zou niet het niet per se een religieuze clash noemen. De islamieten in Europa voelen zich op een of andere manier bedreigd omdat ze een minderheid zijn.
‘Ze zijn heel defensief geworden. Maar er zijn ook georganiseerde pogingen van groepen en landen om islam in Europa te verspreiden, net als in het Midden-Oosten. Door moskeeën te bouwen, jonge mensen te scholen. Vooral door ze in te wijden in het wahabisme en salafisme.
‘We zien dat Saudi-Arabië daar veel geld in pompt. En Qatar ook. Dit is volgens mij niet zozeer bedoeld om de Europese economie te helpen als wel om voet aan de grond te krijgen in Europa. Dat leidt tot radicalisering van jonge mensen. Ze worden gehersenspoeld door imams uit Saudi-Arabië en zijn tegen alles wat westers is. Want dat zien ze als anti-islam.
‘Ik ben de patriarch van ongeveer vijf miljoen mensen over de hele wereld. In het Midden-Oosten zijn we een hele kleine minderheid, helaas. Met 350.000 tot 400.000 christenen. We zijn de oudste kerk en de eersten die als christenen werden aangemerkt.
‘Na de val van Saddam Hoessein in Irak is tweederde van de christenen gevlucht. En in Syrië hebben we 25 à 30 procent van onze gemeenschap verloren.’
Elsevier: Als het zo doorgaat, is deze oudste christelijke gemeenschap dan straks weg uit het Midden-Oosten?
‘Dat proberen we Europa en Amerika te vertellen. Dit volk is aan het verdwijnen. Dit volk dat het christendom begon.’
Elsevier: Waarom volgen jullie niet het joodse voorbeeld van eind negentiende eeuw? Door land te kopen en te veroveren en uiteindelijk een eigen staat uit te roepen?
‘Wij zijn tegen oorlog en nemen niemand als voorbeeld, maar er zijn steeds luidere stemmen binnen onze gemeenschap die zeggen: we moeten onszelf beschermen. De beste bescherming is een sterke Syrische en Iraakse overheid. Maar als die afwezig is moeten we onszelf beschermen.’
Elsevier: Moet het Westen militair steviger ingrijpen dan zij nu doet?
‘Ik geloof dat er moet worden samengewerkt met de Syrische regering. Om IS op te jagen. We vechten tegen dezelfde vijand.’