Zelden werkten Fransen in mei zo weinig dagen als dit jaar. Vakantie en ontspanning zijn nu eenmaal heilig, ondanks de aanzwellende kritiek. ‘In dit land houden ze helemaal niet meer van werken.’
Laurent Sananié (42) duwt de deur naar het kantoor van Weekendesk open. Zijn bedrijf, dat online minivakanties aanbiedt, is gehuisvest in twee grote zalen en een handvol kleinere ruimtes. Jonge medewerkers telefoneren druk met hotels en klanten, maar meer dan de helft van de bureaustoelen is leeg. ‘Tsja het is de vrijdag na Hemelvaart hè,’ lacht de Fransman verontschuldigend.
Sananié, sinds vier jaar directeur van het vlot groeiende Weekendesk, heeft in mei zijn équipe nooit compleet. Werknemers grijpen niet alleen Hemelvaart aan voor een tripje, maar een deel plakt ook de vrijdag voor Pinksteren aan het weekeinde vast.
Om nog maar te zwijgen over de personeelsleden die de Dag van de Arbeid (1 mei) of de viering van het einde van de Tweede Wereldoorlog (8 mei) aanvullen met vakantiedagen om ertussenuit te kunnen.
Productie
De Fransen zijn sowieso niet slecht bedeeld, met jaarlijks elf officiële vrije dagen naast hun wettelijke vakantiedagen. Veel werkgevers vinden het vervelend dat de productie rondom de feestdagen inzakt, maar voor een bedrijf in de toeristische sector heeft al die vakantie ook een positieve kant.
‘Dit is inderdaad een goede maand voor ons, maar het is ook weer niet denderend,’ zegt Sananié. ‘Want wie gaat er nu vier keer achter elkaar een weekeinde weg? Mei telt gewoon te veel vrije dagen!’
Sananié is nu al bezig om zijn site voor te bereiden op de zomermaanden, vertelt hij in zijn kantoortje, op steenworp afstand van de Parijse zakenwijk La Défense. ‘Maar er is in mei bijna geen dag dat alle IT’ers op kantoor zijn. Dat betekent dat projecten niet af komen, en dat er dingen blijven liggen. Je kunt wel stellen dat mijn bedrijf deze maand minder productief is.’
Partir en weekend (vertrekken voor het weekeinde) is een Franse traditie. Elke familie heeft wel een huis op het platteland, waarnaar gezinnen en vrienden afreizen zodra een weekeinde langer duurt dan twee dagen. Als een feestdag op donderdag valt – zoals 1 en 8 mei vorig jaar – wordt er vrijdag ook massaal vrij genomen. Faire le pont is de uitdrukking: een bruggetje maken.
Die gewoonte is een doorn in het oog van werkgeversorganisatie Medef, die eind april haar oproep van vorig jaar herhaalde: schaf twee van de elf vakantiedagen af. ‘Die feestdagen veroorzaken grote schade aan bedrijven,’ zegt vicevoorzitter Thibault Lanxade (44).
‘Helemaal als mensen een bruggetje maken, of, nog erger: een viaduct, als een feestdag op woensdag valt en mensen de donderdag en vrijdag vrij nemen. In dat geval ligt het werk praktisch een week stil. Dat beïnvloedt de economische activiteit van een bedrijf, en heeft een sneeuwbaleffect in het hele land.’
De werkgeversclub onderstreept zijn oproep met een snelle rekensom: als er twee dagen meer wordt gewerkt per jaar, scheelt dat 1 procentpunt economische groei. Dat levert volgens de Medef 100.000 banen op.
‘Ontspanningscultus’
Niet alleen werkgevers ergeren zich aan de lust om voordurend weekeinden weg te aan. Ook oud-president Valéry Giscard d’Estaing (89) liet zich verschillende malen uit over deze ‘ontspanningscultus’. ‘Fransen praten alleen maar over vakantie en media besteden er ook buitensporig veel aandacht aan. Een land dat van de ene midweek naar het volgende lange weekeinde leeft, kan nooit iets groots tot stand brengen,’ schamperde het oud-staatshoofd.
Het is een feit dat zodra de eerste zonnestralen doorbreken, televisiezenders en kranten grossieren in vakantiereportages. Elk jaar verschijnen dezelfde nieuwsitems over volle terrassen (ober: ‘het is mooi weer, dan willen mensen graag buiten wat drinken’), vakantiegangers die hun kinderen de dag na Hemelvaart thuis houden (‘éigenlijk moet hij wel naar school, ja’) of pikantere onderwerpen (‘wordt u weleens opgewonden als u op het strand ligt te bakken tussen schaars geklede vakantiegangers?’)
Gemijmer over vakanties is blijkbaar belangrijker dan werken, constateert Giscard. Die houding is volgens hem ontstaan toen de socialisten in 2000 de 35-urige werkweek invoerden. ‘Die maatregel heeft de waarde van arbeid helemaal kapot gemaakt. Frankrijk werkt veel minder; in dit land houden ze helemaal niet meer van werken.’
De voormalige president hoopt dat dit verschijnsel uitsterft met de babyboomers, en vestigt zijn hoop op de jeugd. ‘Deze eeuwige vakantiecultus is het werk van een generatie die binnenkort met pensioen gaat.’
Lijden
Advocaat en econoom Nicolas Baverez (54) kan zich goed vinden in de analyse van Giscard. ‘Werk wordt gezien als een vloek. Arbeid staat gelijk aan lijden,’ aldus de Fransman die ook columnist is van Le Figaro.
‘Fransen zien niet dat een baan veel meer is dan alleen een salaris. Een job geeft je waardigheid en helpt bij het bepalen van je identiteit. Daar waar mensen niet werken, loopt het uit de hand. Kijk maar naar de problemen in de Franse voorsteden. Daar ontstaat chaos, wordt geweld gepleegd en tiert de drugshandel welig.’
Ook volgens Baverez ligt de kern van het probleem bij de invoering van de 35-urige werkweek – in zijn ogen de wortel van het kwaad. ‘Als Fransen werken, werken ze ook hard. De productiviteit ligt hier hoog. Maar het aantal gewerkte uren is veel te laag: 1.460 per jaar, waarmee Frankrijk op ranglijsten in de onderste regionen verkeert. Daarom wordt hier te weinig geproduceerd en is dit land zo weinig concurrerend.’
De grote hoeveelheid vakantie is ook Baverez een doorn in het oog. ‘Een gewone werknemer heeft vijf weken vrij. Maar ambtenaren kunnen zo veel extra dagen opnemen, dat zij al snel tien of twaalf weken thuis zitten. Dat verklaart waarom dit land rondom Hemelvaart of in augustus praktisch platligt.’
Frisser
Het cliché van de Fransman die voor zijn zestigste al is gestopt met werken om bij te kunnen komen van alle jaren arbeid, is volgens de econoom helaas waar. ‘Mensen gaan het liefst zo vroeg mogelijk met pensioen, want alles is beter dan werken. Fransen vergeten dat werk je ook in contact brengt met je medemens, dat het zorgt voor een sociaal leven.’
Omdat er dit jaar ook nog eens vijf weekeinden in mei vallen, wordt er deze maand maar zeventien dagen gewerkt. Zo’n mager maandje is sinds 1970 niet meer voorgekomen. Maar wie de aanval opent op de vrije dagen met het argument dat het slecht is voor de economie, heeft de cijfers niet aan zijn zijde.
Volgens het Franse Bureau voor de Statistiek zorgen alle uitgaven tijdens die weekendjes weg in 2015 voor een extra groei van 0,06 procent. Alleen de spoorwegen verkochten voor het weekeinde van 1 mei al twee keer zo veel treinkaartjes als in 2014.
Zowel Baverez als Sananié is niet voor het afschaffen van twee vrije dagen. ‘Ik zet mijn vraagtekens bij de berekening van de Medef, die beweert dat twee dagen meer werken 100.000 banen oplevert,’ zegt de advocaat.
‘Zo simpel is dat niet te berekenen. Bovendien is er veel meer nodig om de Franse arbeidsmarkt los te wrikken. Kijk maar hoe de Spanjaarden werkgelegenheid hebben gecreëerd: contracten zijn versimpeld, de werkloosheidsuitkering is verlaagd en deeltijdwerk wordt gefaciliteerd. Een overheid moet zulke stappen zetten, want alles is beter dan werkloosheid.’
‘De strijd om een paar dagen vrij meer of minder is niet de juiste,’ zegt ook Sananié. Hij heeft niet alleen vijftig man personeel in de Parijse voorstad Courbevoie zitten, maar evenzoveel medewerkers in Spanje. ‘President François Hollande moet zorgen voor meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt.
Ontspanning
Het echte probleem is dat het aannemen en ontslaan van werknemers in Frankrijk veel gecompliceerder is, en dat arbeid duur is vanwege alle sociale heffingen. In de afgelopen vier jaar heb ik vijftig banen gecreëerd in Spanje, en slechts tien in Frankrijk.’
Niet alle economen laten zich overigens negatief uit over de Franse vakantiecultus. Sommigen beweren dat veel ontspanning
er juist voor zorgt dat werknemers frisser zijn, meer ideeën hebben en meer werk verzetten.
Sananié: ‘Over de productiviteit van mijn personeel maak ik mij geen zorgen.’
Elsevier nummer 21, 23 mei 2015