Het Syrische familierecht is op enkele fundamentele punten anders dan in Nederland. Zo kunnen meisjes vanaf hun dertiende leeftijd trouwen, mits ze ‘fysiek volwassen’ zijn.
Op papier lijken de verschillen tussen Nederland en Syrië als het gaat om de huwelijksleeftijd niet heel groot. Zo geldt voor mannen de minimumleeftijd van 18 jaar en voor meisjes een minimum van 17 jaar. In Nederland ligt de minimumleeftijd voor bijzondere gevallen zelfs op 16, al wordt er in de praktijk nauwelijks op die leeftijd getrouwd.
Uitzonderingen
Het verschil met Nederland is dat er in Syrië uitzonderingen op de regel kunnen worden gemaakt, indien hier toestemming voor wordt gegeven door een zogeheten ‘familierechtbank’. Ook moet de zogeheten huwelijksvoogd toestemming geven, dit is meestal de vader of opa van het meisje.
Esther van Eijk, onderzoeker aan de universiteit van Maastricht, is gespecialiseerd op het gebied van islamitisch familierecht en deed specifiek onderzoek naar het familierecht in Syrië. Ze legt uit dat het huwelijk met een minderjarige aan enkele regels is gebonden. ‘Vereist is dat beiden fysiek volwassen zijn. Indien dit het geval is, kan toestemming worden verleend aan een jongen vanaf zijn vijftiende leeftijd, voor een meisje vanaf haar dertiende leeftijd’.
Over hoe deze ‘fysieke volwassenheid’ kan worden aangetoond, staat niets specifieks vermeld in de wet. In de meeste gevallen wordt waarschijnlijk een arts of andere expert geraadpleegd. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook wanneer een man impotent zou zijn.
Gedwongen
Als de fysieke volwassenheid is ‘vastgesteld’ moet de familierechter beoordelen of het gaat om een ‘nuttig’ en ‘oprecht’ huwelijk. Dit is een heikel punt, omdat meisjes uit arme families nog wel eens worden ‘weggegeven’ in ruil voor een bruidsschat.
Volgens Ineke van Winden van het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) gaat het in veel gevallen om meisjes die worden uitgehuwelijkt uit armoede en soms vanwege de eer. Dit gebeurt op dit moment ook in de Syrische vluchtelingenkampen in Libanon, Jordanië en Turkije. ‘Veel meisjes zullen zich genoodzaakt voelen om toe te stemmen met dergelijke huwelijksarrangementen,’ zegt Van Winden. ‘Formeel is het dan wellicht geen gedwongen huwelijk.’
Volgens hulporganisatie Hivos worden meisjes in deze opvangkampen uitgehuwelijkt door wanhopige ouders. ‘Ze handelen uit wanhoop. Met een bruidsschat kunnen ze het weer een tijdje uitzingen,’ laat de organisatie weten aan de Volkskrant.
Geen cijfers
Of huwelijken met minderjarigen in Syrië veel voorkomen, kan onderzoeker Van Eijk niet zeggen, omdat hiervoor de cijfers ontbreken. Uit een rapportage van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) blijkt dat ongeveer een op de tien van de meisjes tussen de 15 en 19 jaar oud is getrouwd.
Volgens Van Eijk komen de jonge bruiden vaker voor op het platteland dan in de stad. Hoeveel van deze huwelijken onder dwang worden gesloten, kan volgens de onderzoeker lastig worden ingeschat.
Door Nederland erkend
Op dit moment worden de kindhuwelijken door Nederland erkend, mits het om geldige huwelijken gaat die officieel in het thuisland zijn geregistreerd. Wel moet eerst worden getoetst of het huwelijk niet in strijd is met de openbare orde in Nederland.
De Tweede Kamer wil daar al een tijdje van af en heeft een wetsvoorstel ingediend dat een einde moet maken aan het erkennen van gedwongen huwelijken met minderjarigen. Ook gezinshereniging van polygame huwelijken moet door de nieuwe wet worden beperkt. Wel blijft Nederland verplicht een geldig huwelijk te erkennen als beide indieners de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt en het huwelijk niet in strijd is met de openbare orde. Dat dit huwelijk enkele jaren eerder is afgesloten toen de bruid nog minderjarig was, maakt daarbij in principe niet uit.
Haast
De Eerste Kamer zal zich op 24 november over het wetsvoorstel buigen. Vanwege de huidige politieke discussie over dit onderwerp dringen partijen erop aan deze wet met spoed in te voeren. De PVV-fractie in de Eerste Kamer heeft een verzoek ingediend om de wet eerder in behandeling te nemen.
Intussen bekijkt de Tweede Kamer of er tijdelijke maatregelen kunnen worden genomen om te voorkomen dat jonge Syrische meisjes naar Nederland worden gehaald door mannen die niet alleen veel ouder zijn, maar met wie ze bovendien nooit hebben willen trouwen.