Syrische vluchtelingen vinden onderdak in buurlanden als Jordanië, Libanon en in Europa. Maar waarom blijven de poorten van rijke Golfstaten gesloten?
Sinds de burgeroorlog in Syrië uitbrak, hebben vijf buurlanden zeker 4 miljoen ontheemde Syriërs opgenomen. Het gaat om Turkije, Libanon, Jordanië, Egypte en Irak waar Syriërs onderdak vinden bij familie en vrienden of in grote vluchtelingenkampen.
Valse beloftes
Veel Syriërs zien ook in deze landen weinig perspectief en proberen Europa te bereiken. Misleid door valse beloftes en aangespoord door mensensmokkelaars ondernemen honderdduizenden Syriërs de gevaarlijk reis over zee en over land naar het Europese vasteland.
Wat opvalt in de migratiestromen van Syriërs is dat deze vrijwel nooit eindigen in één van de rijke Golfstaten in de regio. In een land als Saudi-Arabië met ruim 27 miljoen inwoners verblijven slechts 561 vluchtelingen. Dat is vreemd, aangezien in buurland Jordanië (8 miljoen inwoners) meer dan een half miljoen Syrische vluchtelingen verblijven. Ook Kuweit (614), Qatar (133) en Bahrein (311) nemen nauwelijks Syrische vluchtelingen op, terwijl al deze landen in de buurt liggen. Vanaf Zuid-Syrië is het ongeveer 2 uur rijden naar de grens met Saudi-Arabië. Een ritje naar Griekenland neemt vanaf Damascus toch al gauw 20 uur in beslag.
De deur dicht
Waarom ondernemen honderdduizenden Syriërs de levensgevaarlijke reis naar Europa, terwijl er steenrijke landen om de hoek liggen? Op die vraag kan maar één antwoord mogelijk zijn: de Golfstaten houden de deur potdicht.
Officieel kunnen Syriërs asiel aanvragen in een Golfstaat, maar volgens hulporganisatie Amnesty International leidt zo’n aanvraag in de praktijk bijna nooit tot succes. Toen Qatar enkele jaren geleden enkele tientallen Syrische vluchtelingen opnam, was dit groot nieuws. Het was de eerste keer dat een Golfstaat over het hart streek en vluchtelingen opnam. De gastvrijheid van Qatar bleef overigens steken bij 133 vluchtelingen.
Geen internationale verplichting
De actie van Qatar was bijzonder, want het is beleid van de Golfstaten om geen vluchtelingen op te nemen in eigen land. De Gulf Corporation Council, het overkoepelende orgaan van de Golfstaten, weigert het VN-vluchtelingenverdrag uit 1951 te ondertekenen. Anders dan bijvoorbeeld de landen van de Europese Unie (EU) erkennen de Golfstaten de internationale vluchtelingenstatus met bijhorende verplichtingen dus niet.
Schuldgevoel
Terwijl de EU zichzelf heeft verplicht migranten een eerlijk asielproces te geven, kunnen Golfstaten iedere irreguliere migrant zonder pardon de grens overzetten.
De Golfstaten kopen hun schuldgevoel af door miljoenen over te maken naar hulporganisaties zoals de UNHCR. De landen stellen dat ze de vluchtelingen wel financieel en in hulpmiddelen helpen, maar om ‘demografische redenen’ geen vluchtelingen kunnen toelaten. Critici vinden die houding hypocriet, omdat sommige Golfstaten, zoals Qatar, ook jihadistische groeperingen steunen in Syrië en daarmee het conflict dus eigenlijk verergeren of op z’n minst in stand houden.
Veel migranten
Hoe kan het dan dat in een land als Qatar slechts 20 procent originele Qatari is? De rest van de bevolking komt uit landen als India, Iran, Pakistan en de Filipijnen. Ook de Verenigde Arabische Emiraten heeft een hoog percentage vreemdelingen in het land.
De economieën in de Golfstaten leunen voor een groot deel op laaggeschoolde arbeidsmigranten. Deze arbeidskrachten verrichten doorgaans zwaar werk tegen een schamele vergoeding. Ook hebben zij weinig rechten, aangezien hun verblijfsstatus is verbonden aan het arbeidscontract. Dit geeft werkgevers veel macht over hun werknemers. Ontslag betekent immers ook uitzetting. Omdat in de Golfstaten miljoenen illegalen wonen wiens arbeidscontract en visum zijn verlopen, zijn de landen met een grote uitzettingscampagne begonnen. Mensenrechtenorganisaties veroordelen dit omdat deze illegalen vrijwel nooit de kans krijgen een verblijfsvergunning te krijgen.
Kritiek
Door het ontmoedigingsbeleid en slechte behandeling van vreemdelingen laten de meeste Syriërs de Golfstaten bij voorbaat al links liggen en trekken zij naar andere buurlanden en naar Europa.
De reis naar Europa is gevaarlijk en de kritiek op de ongastvrije houding van de Golfstaten is dan ook groeiende. Onder de wat ingewikkelde hashtag Welcoming_Syria’s_refugees_is_a_Gulf_duty delen Twitteraars hun ongenoegen over het gedrag van de oliestaatjes. Een cartoonist uit Saudi-Arabië gaf de problematiek treffend weer in de krant Makkah. Op de tekening is te zien hoe een Arabier een vluchtende moeder de deur wijst, waardoor ze moet aankloppen bij Europa. Het plaatje wordt gretig verspreid via sociale media. De kans lijkt hoe dan ook klein dat de Golfstaten zich iets van de kritiek zullen aantrekken en hun rigide asielbeleid gaan aanpassen.