De Franse politicus en voormalig minister van Financiën Emmanuel Macron is zondag doorgedrongen tot de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen. Correspondent Eveline Bijlsma schreef afgelopen zomer dit profiel.
Dit artikel verscheen eerder in Elsevier Juist op 21 juni 2016.
Tussen blokkades, stakingen en gewelddadige manifestaties gloort hoop: de ambitieuze, provocerende, overmoedige Emmanuel Macron.
De jonge politicus blinkt uit in dubbelzinnige teksten. ‘Ik zit zelf in de regering, maar ik constateer dat het huidige politieke aanbod geen antwoord meer heeft op de problemen van dit land,’ zei Emmanuel Macron (38) vorige week in een uitgebreid interview voor de Franse radio. Diezelfde ochtend verscheen een peiling waarin de minister van Economische Zaken uit de bus kwam als de favoriete mogelijke presidentskandidaat voor de Parti Socialiste (PS).
Op 6 april lanceerde de bewindsman uit het niets zijn eigen politieke platform En Marche! – in beweging. Het is geen partij, verzekerde hij, maar een collectief dat links en rechts overstijgt. Gericht op mensen die ‘een dynamiek van vernieuwing’ op gang willen brengen. Binnen de PS – waarvan de partijloze Macron geen lid is – werd geprikkeld gereageerd. Toen bleek dat hij actief aanhangers wilde werven, liet regeringswoordvoerder Stéphane Le Foll zich ontvallen dat de minister maar eens over zijn vertrek moest nadenken. De beweging zou inmiddels twaalfduizend sympathisanten hebben.
Passie
Het is nog onduidelijk wat En Marche! concreet van plan is. Een programma is er niet, alleen een nogal algemeen manifest. Macron signaleert daarin dat Frankrijk geblokkeerd is, en dat ‘creativiteit, innovatie en geloof in de toekomst worden beteugeld door corporatisme en argwaan’. Hij hecht waarde aan arbeid, vooruitgang en het nemen van risico’s, en heeft een even grote passie voor gelijkheid als rechtvaardigheid.
Sinds Macron in september 2014 is benoemd als minister in de socialistische regering van premier Manuel Valls, schopt hij geregeld tegen heilige huisjes van diens partij aan. Hij kreeg bergen kritiek over zich heen toen hij zei dat hij wel wilde tornen aan de heilige 35-urige werkweek en de overbeschermde status van de Franse ambtenaar. Het voorstel van president François Hollande om 75 procent belasting te heffen over topinkomens, maakte wat hem betreft van Frankrijk een ‘Cuba zonder zon’.
De minister wordt gezien als de rechter hersenhelft van Hollande. De president kreeg zo veel kritiek op zijn ‘te liberale’ economische beleid, dat hij Macron liet zeggen wat hij stiekem dacht. Tot nu toe heeft hij één wet op zijn naam staan, ‘voor groei en werkgelegenheid’. De tekst, die veel minder ver ging dan de bewindsman zelf wilde, liberaliseerde onder meer het busverkeer en verruimde de regels voor koopzondagen.
Pragmatisch
Macron is populair omdat hij voor vernieuwing staat, zegt Édouard Lecerf (53), directeur van de afdeling Politiek en Opinie van peilingsinstituut TNS. ‘Hij is jong, heeft geen hele partijgeschiedenis achter zich en is pragmatisch. Bovendien luistert hij naar de mening van tegenstanders. Frankrijk maakt onzekere tijden door, het heeft politici nodig die zich openstellen. Niet alleen omdat er gewelddadig wordt geprotesteerd tegen een vernieuwing van het arbeidsrecht, of omdat er vorige week twee politieagenten zijn vermoord, of omdat de Seine is overstroomd. Dit land zoekt al langer welke kant het op moet.’
Voorronden Parti SocialisteDe PS organiseert in 2017 interne voorronden voor een presidentskandidaat. Die beslissing werd lang uitgesteld. Het is voor president François Hollande nogal pijnlijk om na een ambtstermijn eerst met partijgenoten te moeten strijden, voordat hij zich opnieuw in de race kan werpen. Maar het staatshoofd is erg impopulair en is in de steek gelaten door de linkerflank van zijn partij. Hij moet dus wel. Hollande maakt in december bekend of hij meedoet. Emmanuel Macron ontwijkt alle vragen over deelname. Andere grote kanshebber is premier Manuel Valls, die hierover ook nog niets losliet.
Macron, tot zijn benoeming totaal onbekend, schoot in de populariteitspolls omhoog. Maar na de lancering van zijn beweging werd hij overmoedig. Zijn twintig jaar oudere echtgenote gaf een interview aan weekblad Paris Match alsof ze haar kantoor van première dame op het Élysée al had ingericht. Bij een bezoek aan het Zuid-Franse stadje Lunel beet hij twee extreem-linkse activisten die een opmerking maakten over zijn dure pak toe dat ze maar moesten gaan werken om er ook een te kunnen kopen. Tien dagen later kreeg hij tijdens een werkbezoek eieren naar zijn hoofd. In april vond 63 procent van de Fransen hem nog competent en sympathiek. Dat daalde na deze incidenten naar 57 procent en 54 procent.
Dilemma
‘Dit zijn slechts beginnersfouten,’ oordeelt politicoloog Oliver Rouquan (47). ‘De Fransen vergeven hem dit wel. Maar het tragische aan Macrons succes is dat hij populair is bij rechtse kiezers. Daar heeft hij niks aan als hij zich kandidaat stelt bij de interne voorverkiezingen van de PS. Hij pleit voor een beweging die rechts en links overstijgt, maar het Franse politieke systeem kent geen coalities. Bovendien mist hij een basis: hij heeft niet veel gekozenen die hem steunen. Dat hij zelf nooit gedeputeerde is geweest, is ook een probleem.’
Macron zit nog wel met een moreel dilemma: zich kandidaat stellen tegenover zijn politieke vader François Hollande, die hem het Élysée binnenhaalde. Met gevoel voor pathos vergelijken de Fransen hem nu al met Brutus die een complot tegen Caesar smeedde.