In vergelijking met de gezwollen verhalen die in Brussel worden gehouden over de Europese Unie, is de Staat van de Europese Unie van het VVD/PvdA-kabinet een verademing. Geen dromerijen over het Europa van de toekomst, maar een nuchtere beschouwing over de stand van de Unie.
Het begrip politieke unie komt niet in het verhaal voor. En terecht, want niemand weet wat dat precies is. De vertegenwoordigers van de Europese instellingen hebben genoeg onrust en verwarring gezaaid met al die Unies die Europa toekomstbestendig zouden moeten maken.
Moeilijk
Heel goed dat Den Haag die fantasieën negeert en zich concentreert op het oplossen van de crisis. Dat is moeilijk zat. Alleen de bankenunie, waar niet aan te ontkomen valt, komt aan bod in het stuk.
Wat staat er nog meer in? Er wordt niet om de problemen heen gedraaid. Van de onvoorziene negatieve gevolgen van de uitbreiding van de Europese Unie tot de gebreken van de Unie zelf. De te dure Europese ambtenaren, de tekortschietende verantwoording van de besteding van Europees geld in de lidstaten en uiteraard het gebrekkige fundament van de euro.
Een alinea gaat over de Europese waardengemeenschap, een begrip dat in Brussel geldt als excuus voor onnodige bemoeienis, zoals met de media in de lidstaten.
Niet te veel Brussel
Het levert misschien wel de nuchterste conclusie uit het kabinetsstuk op. ‘Dat de Unie een waardengemeenschap is betekent niet dat op ieder terrein Europese wet- en regelgeving noodzakelijk is. Veel zaken blijven een exclusieve nationale aangelegenheid. Dat in steeds meer landen het burgerlijk huwelijk wordt opengesteld voor mensen van hetzelfde geslacht is een mooi voorbeeld hoe lidstaten elkaar kunnen naderen zonder dat ‘Brussel’ er aan te pas komt. Ook dat is Europa.’
Wie had gedacht eindelijk te horen waar het kabinet naar toe wil met de Unie, heeft pech. De geschiedenis van de Europese samenwerking is er een van stapjes zonder einddoel en dat mag van het kabinet zo blijven. Een einddoel formuleren zou ‘veredeld giswerk’ zijn gezien de snelheid waarmee de ontwikkelingen in de wereld gaan.
Nationale wetgeving
Veel aandacht gaat uit naar het democratische tekort. De nationale parlementen worden steeds actiever, maar het kabinet ziet voor de eurozone een andere mogelijkheid van parlementaire vernieuwing: een apart gremium van europarlementariërs en nationale politici uit de eurolanden.
Een wetenswaardig feit uit de Staat van de Unie: meer dan zestig procent van de nationale wetgeving zou uit Europa komen. Een getal waar de geleerden het doorgaans over oneens zijn. Het kabinet wil dat percentage trouwens terugdringen.
Geen eurofiel, maar realist
De Staat van de Unie is van de hand van PvdA-minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken) die alom wordt aangeduid als eurofiel, maar in de praktijk vooralsnog een realist blijkt.
Wel grijpt hij de gelegenheid aan om te benadrukken dat Nederland dankzij de Unie een agrarische grootmacht is geworden en volgens hem veel heeft geprofiteerd van de vrije markt en de euro.
Timmermans schets hoe de val van de Berlijnse muur een einde maakte aan het knusse Europa van zes en later twaalf lidstaten. Hoe Nederland na de uitbreiding van netto-ontvanger, netto-betaler werd en op zoek moest naar een nieuwe positie in een grotere EU.
Ouderwets
Die is nu kennelijk gevonden. Het kabinet kiest voor een actieve opstelling in Europa en een positionering in het centrum van de Europese besluitvorming. Nederland zal actief de boer op gaan en ouderwets diplomatie met moderne methoden bedrijven.
Een opmerkelijk voornemen. Alsof vorige kabinetten werkeloos toekeken. Hebben die niet juist gezorgd dat er een begrotingstsaar in Brussel kwam, dat Servië niet zomaar kandidaatlidstaat kon worden of dat Bulgarije en Roemenië eerst maar eens orde op zaken moeten stellen alvorens te kunnen toetreden tot de paspoortvrije Schengenzone?
Andere toon
Het VVD/PvdA-kabinet zou een andere, constructievere toon over Europa aanslaan, wordt hier en daar geconstateerd. Dat geldt inderdaad voor die rare passage over een actievere rol.
Een passage die nieuwsgierig maakt naar wat dit kabinet allemaal te berde gaat brengen in Brussel.