Het ineenstorten van een democratisch imperium als de Verenigde Staten is een klap in het gezicht van iedereen die daaruit inspiratie en hoop put. Amerika is verworden tot een aftaplaboratorium waar wordt geëxperimenteerd met uw en mijn privacy.
Wie altijd van de Verenigde Staten heeft gehouden, heeft het dezer dagen erg moeilijk. Je moet van goede huize komen om de politieke gedragingen van het land dat symbool stond voor vrijheid en openheid, te blijven verdedigen.
Vooral nu blijkt dat het één grote afluistermachine is, dankzij vervorming van wetten, medewerking van de rechterlijke macht en de zege van de president die niet van Yes we can maar Yes we scan blijkt te dromen.
De westerse grootmacht, voortaan maar beter de Verbloemde Schijnheiligheid van Amerika geheten, is in verval – en dat is te zien aan de omvang van de fundamentele missers die het land maakt.
Ouderdom
De onthullingen van Edward Snowden vormen helaas slechts het zoveelste signaal dat Uncle Sam zichtbare tekenen van ouderdom begint te vertonen.
Ik schrijf dit met tegenzin. Het ineenstorten van een democratisch imperium als het Amerikaanse is een klap in het gezicht van velen die daaruit inspiratie en hoop putten. Het land beloofde een liberale wereldorde te ontwerpen waarin vrijheid en democratie binnen bereik zouden komen.
Het beloofde een welvarende wereldorde te creëren waarin de vrije markteconomie zo aantrekkelijk wordt dat het noodzakelijk kwaad dat de overheid is, zou inkrimpen.
Verstikking
Het land beloofde een internationale rechtsorde te scheppen waarin oorlogen tot het verleden zouden behoren en handel de enige taal zou worden die landen met elkaar spreken.
Maar minder dan dertig jaar na de val van de Muur en de zege van de openheid van de westerse beschaving op de verstikking van het Sovjetrijk, is Amerika verworden tot een aftaplaboratorium waar wordt geëxperimenteerd met uw en mijn privacy.
Handelingen die haaks staan op een van de belangrijkste aantrekkingskrachten van democratische systemen: de aanwezigheid van de ‘open samenleving’ zoals bedacht door de Oostenrijkse filosoof Karl Popper in zijn meesterwerk The Open Society and its ennemies (1945).
Aanslagen
Openheid en transparantie zouden het goede belichamen omdat ze uitnodigend zijn voor wie in een autocratisch systeem leeft.
Ze zijn ook een teken van kracht omdat ze in het vreemde en onbekende een reden tot intellectuele nieuwsgierigheid zien en niet tot achterdocht en wantrouwen.
De aanslagen van 2001 en de financiële crisis hebben laten zien dat deze beloften niet veel voorstellen. Vooral de aanslagen hebben, begrijpelijkerwijs, een groot litteken achtergelaten.
Positieve discirminatie
Ze veranderden het land in een mondiale antiterreureenheid die werkelijk alles naar haar hand zet om ongestoord te kunnen opereren. En de twee opeenvolgende Amerikaanse presidenten blijken geen enkele moeite te hebben om hun land één groot CIA office te laten worden.
George W. Bush was daar open en duidelijk over, terwijl zijn opvolger de hearts and minds van menig wereldburger stal met goedkope retoriek over hoop en verandering. Retoriek die enkel kon aarden omdat positieve discriminatie de norm was.
Denk zijn huidskleur en etnische achtergrond weg en bedenk hoe ver deze onervaren senator zou zijn gekomen in 2008.
Hoewel, eerlijk is eerlijk, op het punt van de beloofde verandering, heeft Obama woord gehouden. Hij gaf oorlogen een nieuw karakter. Onder zijn voorganger werden zij nog openlijk gevoerd.
Solo-optredens
Maar hij bedacht Obama’s Secret Wars, uitgevoerd met onbemande vliegtuigen op dorpen en steden in verre landen. Dat ze veel burgerslachtoffers kosten, soi. Vader Obama waakt over u en mijn veiligheid. Wat wenst een mens nog meer?
Maar misschien is het belangrijkste gevolg van de aanslagen dat de Amerikaanse kijk op de wereldpolitiek sterk veranderde, van een positive-sum game naar zero-sum game.
Niet langer internationale samenwerking waarbij iedereen wint, maar het liefst solo-optredens die voordelig zijn voor Amerikaanse politici en nadelig voor anderen. Omwille de wereldwijde strijd tegen terrorisme zijn in ruim tien jaar tijd de eigen standaarden te zeer opzij geschoven.
Verontwaardigd
Ik hecht enorm aan mijn veiligheid, maar evenzeer aan die van onschuldigen in Jemen, Pakistan en Afghanistan die door drone-aanvallen omkomen.
Ik hecht ook aan mijn privacy. En als ik die vrijwillig wil opgeven, hetgeen ik bereid ben te doen, dan maar uitsluitend aan mijn eigen staat die voor mijn veiligheid moet zorgen. En aan niemand anders, zonder mijn medeweten.
Ik herinner mij nog goed hoe verontwaardigd veel Amerikaanse opiniemakers waren toen twee jaar geleden bekend werd dat de Europese Unie in 2009 2,6 miljoen euro gaf aan het bestrijden van de doodstraf in de VS.
Onverzadigbare honger
De zakenkrant Wall Street Journal maakte in het hoofdredactionele commentaar op gekscherende toon gehakt van de Europese arrogantie om ‘democratie te promoten in Amerika‘.
We kunnen nu, met de onthullingen van Snowden als laatste druppel in die toch al overvolle emmer, stellen dat de EU op het punt van democratie promoten in Amerika avant garde was.
Evenals onze eigen Jeanine Hennis-Plasschaert. Als lid van het Europees Parlement pleitte zij destijds vurig tegen de uitwisseling van passagiersgegevens op vluchten tussen het Europese en Amerikaanse continent. Ze was fel tegen de onverzadigbare honger van de Amerikaanse beleidsmakers naar gegevens en data. ‘We moeten ons niet laten ringeloren door de VS‘ zei Hennis toen.
Zo is het maar net. Aan deze woorden heb ik weinig toe te voegen.