Europa heeft de afgelopen vijf jaar een miljard euro in Egypte gestoken, maar de situatie is er alleen maar verslechterd. De Moslimbroeders willen wel het geld uit Brussel, maar niet de verantwoording die daarbij hoort.
De president van de Egyptische Moslimbroederschap is al een jaar aan de macht. En dat werd groots gevierd. Honderdduizenden woedende Egyptenaren gingen de straat op en eisten het aftreden van president Morsi. Zoals gebruikelijk vielen tijdens de onlusten doden.
Ook een Nederlandse vrouw werd aangevallen op het vrouwonvriendelijke Tahrirplein – het plein van de vrijheid. Wat heeft de vrijheid de Egyptenaren gebracht? Een plein waar vrouwen kunnen worden aangerand?
Corruptie
De Egyptische revolutie begon, zoals alle andere Arabische revoluties, met economische eisen. Een woedende massa kwam in opstand tegen armoede en statelijke corruptie. De demonstranten riepen politieke leuzen die tot regimewisselingen hebben geleid.
Alleen blinden zagen het niet – zienden wisten dat de regimewisseling tot de overwinning van de islamitische fundamentalisten zou leiden. En dat gebeurde. De Egyptenaren hebben massaal gestemd op de kandidaat van de Moslimbroederschap.
De economische problemen werden alleen maar erger; er was geen sprake van politieke stabiliteit. Politieke stabiliteit is de grondvoorwaarde voor het maken van economische plannen en voor het veranderen van het economische klimaat.
Leger
Egyptische bedrijven zijn, net als internationale bedrijven, sinds de Egyptische revolutie in paniek, wat de toekomst van het land betreft.
President Morsi vergrootte de politieke instabiliteit door zich te keren tegen de rechterlijke macht en te proberen de top van het leger en de rechterlijke macht te veranderen. Dat bracht Egypte in een institutionele crisis.
President Morsi veroorzaakte keer op keer conflicten met verschillende staatsorganen. Hij was zelfs niet in staat om een compromis te bereiken over de parlementsverkiezingen.
Geen vertrouwen
Deze gebeurtenissen hebben het wankele vertrouwen in het Egyptische politieke systeem verder ondermijnd. De zakenwereld heeft geen vertrouwen meer in het politieke bestel van Egypte.
Onder deze bizarre omstandigheden besloot de Europese Unie, dus ook Nederland, om Egypte miljarden aan steun te geven. De markt heeft geen vertrouwen in de Egyptische regering, de meeste Egyptenaren hebben geen vertrouwen in hun fundamentalistische regering – maar de Europese Unie had vertrouwen in de goede afloop.
In de Nijl
Uw geld werd, kortom, in de Nijl gestrooid. Dat zegt de Europese Rekenkamer.
Europa heeft de afgelopen vijf jaar een miljard euro in Egypte gestopt. Heeft dat de situatie van de Egyptenaren verbeterd? Heeft dat bedrag de Egyptenaren meer vrijheid, democratie en respect voor minderheden en vrouwen gebracht?
Volgens de EU-rapporteur Karel Pinxten heeft de steun absoluut geen verbetering opgeleverd op het vlak van democratisering, mensenrechten of goed bestuur.
Niet verbeterd
Het ergste is dat ook Brussel, de geldschieter, niet weet wat de Egyptische autoriteiten met het geld hebben gedaan: ‘Er is in Egypte geen externe of zelfs maar een interne controle geweest. Egypte wil wel geld van Europa, maar het duldt geen pottenkijkers. Je kunt vermoeden dat daar een reden voor is,’ aldus Karel Pinxten.
Het grootste deel van de periode waarin steun is verleend (2007-2012) valt onder oud-president Hosni Mubarak. Voor mij is het niet verbijsterend als ik van Pinxten hoor dat onder Mubarak enige beweging was, terwijl de situatie sindsdien absoluut niet is verbeterd.
Gedwongen
Integendeel: zij is verslechterd. Niet onbegrijpelijk, de Moslimbroeders willen het Europese geld, maar niet de verantwoording die daarbij hoort. Zij willen zelf bepalen hoe ze het geld uitgeven.
Als ze hun uitgave zouden moeten verantwoorden, wordt de beleidsruimte voor de Moslimbroeders ingeperkt. En dat willen ze niet, tenzij ze daartoe worden gedwongen.
Niettemin vindt onze minister van Buitenlandse zaken, Frans Timmermans, dat Nederland en Europa moeten doorgaan met de steun aan de Egyptische regering. Timmermans weet niet aan wie en waarvoor hij geld geeft, maar hij wil het toch geven. Hij gelooft erin.
Anarchie
Timmermans doet me denken aan dat dansende socialistisch-koptische meisje op de borreltafel van Pauw & Witteman. Het socialisme presenteerde de diepte van haar geloof op een borreltafel.
Egypte wordt steeds gewelddadiger en instabieler. Het Amerikaanse scenario van het inkapselen van fundamentalisten dreigt een fiasco te worden. Chaos en anarchie maken zich meester van Egypte. Dit is gedeeltelijk het resultaat van de militaire cultuur.
Het Egyptische leger heeft zich te afhankelijk opgesteld, waardoor het zonder Amerikaanse adviezen niet bereid is om op te treden. Die Amerikanen zijn beleidsmakers en analisten die menen de Egyptenaren goed te kennen en hun toekomst te kunnen inrichten.
Toekomst
Het Egyptische leger moet zich onafhankelijk en patriottistisch gaan gedragen. De Egyptische officieren, en niet de Amerikanen, zijn de hoeders van vrede en veiligheid voor de Egyptenaren.
Niet Frans Timmermans of de Amerikaanse ambtenaren, maar de Egyptische officieren moeten zich buigen over de toekomst van hun land.
Durft het Egyptische leger in actie te komen?