Het plan was om het regime van de Syrische president Assad te verzwakken, maar Obama worstelt vooral met zijn eigen houding. De echte eerste grote internationale crisis blijkt voor Obama en zijn regering een moeilijke opgave.
Wat een perfect Amerikaans, Obamaiaans drama: niemand had kunnen voorspellen dat president Barack Obama, de commander in chief van de Amerikaanse strijdkrachten, zijn bevoegdheid zou limiteren.
Meestal is het andersom: dan beperkt het Amerikaanse parlement de bevoegdheden van de president. Heeft Obama de morele verantwoordelijkheid in de Syrië-zaak, die hij zelf in het leven heeft geroepen, overgedragen aan het Congres?
Drie kwesties
Er zijn weinig serieuze denkers die de Amerikaanse gang van zaken rond de chemische aanval in Syrië kunnen volgen.
Voorafgaand aan de dramatische aankondiging van Obama gaf minister van Buitenlandse Zaken John Kerry een meeslepende toespraak waarin hij drie kwesties aan de orde stelde: in Syrië is gifgas gebruikt tegen ongewapende burgers; het regime van Bashar al-Assad voerde de chemische aanval uit; en daarmee is een rode lijn overschreden, hetgeen niet zonder respons kan blijven.
Onschuldig
Drie heldere stellingen die kort daarna door de Amerikaanse president werden verdedigd. De wereld hield de adem in: elk moment kon de strafactie tegen het regime van Assad beginnen. Maar dat gebeurde niet.
Na een lange wandeling met chief staff van de Amerikaanse strijdkrachten en een uitvoerige vergadering met zijn kabinet kwam Obama met een verklaring waarin hij vier kwesties aan de orde stelde: in Syrië is gifgas gebruikt tegen onschuldige burgers; het regime van Assad voerde de aanval uit, waarvoor het regime moet worden gestraft – maar dit zal alleen gebeuren als het Amerikaanse parlement deze strafactie goedkeurt. Nettoresultaat: er gebeurt niets.
Democratie
Obama legitimeerde deze rare gang van zaken met een verwijzing naar de democratie als principe. De Amerikaanse volksvertegenwoordigers moeten een beslissing nemen over een militaire strafactie tegen het Syrische regime.
Maar Obama heeft deze goedkeuring niet nodig, het gaat niet om een oorlog. Bovendien bestaat er geen Amerikaanse wet die een actie tegen het regime van Assad verbiedt. Als dat wel het geval zou zijn, zou de president inderdaad eerst met het Congres moeten praten om de wet ongedaan te maken. Maar dat is niet het geval.
Draagvlak
Doet Obama dat uit respect voor de democratie? Nee, hij wordt rechtstreeks gekozen door het Amerikaanse volk en dit soort acties behoort tot zijn presidentiele bevoegdheden. Wat is er dan aan de hand?
Wellicht betrok Obama het Amerikaanse parlement bij zijn strafactie tegen Syrië om een breed draagvlak te creëren voor het geval dat deze strafactie uit de hand loopt. Een strafactie tegen Syrië kan ook een complete oorlog veroorzaken tegen Syrië, wanneer de Syrische strijdkrachten of hun handlangers buiten de Syrische grenzen Amerikaanse burgers of militairen aanvallen.
G20
Ook zou deze strafactie uit de hand kunnen lopen wanneer Syrië met succes de bondgenoten van Amerika (Turkije, Jordanië, Saudi-Arabië, of Israël) aanvalt.
Er is nog een mogelijkheid. Deze week brengt Obama een bezoek aan Rusland, waar hij andere wereldleiders van G20 zal ontmoeten. Het zou diplomatiek onverstandig zijn geweest als kort daarvoor de strafactie tegen het Syrische regime was uitgevoerd. De topontmoeting zou daardoor mislukken. Doordat de actie is uitgesteld, krijgt de diplomatie op het hoogste niveau ruimte om nog meer draagvlak te creëren voor deze militaire actie.
Wespennest
Maar Obama had zijn beslissing kunnen bekendmaken na terugkeer uit Rusland. Dan had hij het Congres er ook niet bij hoeven betrekken. Daarom biedt de G20 in Rusland onvoldoende verklaring voor de beslissing van president Obama.
President Obama heeft zich in een wespennest gestort. De president heeft al grote problemen met de meeste Amerikaanse volksvertegenwoordigers. Als de parlementariërs in een resolutie een strafactie tegen Syrië zouden afkeuren, kan de president alsnog overgaan tot actie.
Maar daarmee negeert hij de volksvertegenwoordigers. Dat zou geen goede reclame zijn voor de democratie.
Drones
En wat als er nog meer gifgas wordt gebruikt? Gaat de president opnieuw het Congres om een toestemming vragen?
John Kerry verwees in zijn toespraak naar Iran en Hezbollah. Als Amerika niet zou optreden tegen Syrië, zou dat een verkeerde boodschap zijn aan de machthebbers in Iran of Hezbollah. Dat is ook waar.
Obama heeft zich tot nu toe vooral beziggehouden met de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit het Midden-Oosten en de drone-aanvallen op terroristen. Maar de echte eerste grote internationale crisis blijkt voor Obama en zijn regering een moeilijke opgave.
De zaak-Syrië wankelt aan alle kanten. En dat is ironisch. Het was de bedoeling dat het regime van Syrië van alle kanten zou gaan wankelen.
Obama’s beslissing blijkt geen beslissing. Obama’s actie is ook geen actie.