De Nederlandse ambassadeur in Roemenië, Matthijs van Bonzel, is kritisch over de aanpak van corruptie, maar wil ook helpen bij het op orde brengen van de rechtsstaat in het land. Maar toetreding tot de paspoortvrije Schengenzone zit er voorlopig niet in.
Alle ogen zijn dezer dagen gericht op Roemenië en Bulgarije. Het wegvallen per 1 januari van de beperkingen voor inwoners uit beide landen om elders in de Europese Unie (EU) te gaan werken, trekt alom publiciteit.
Van het Verenigd Koninkrijk tot Duitsland wordt geklaagd over het tekortschietende absorptievermogen in de steden om de arbeidsmigranten te huisvesten, over verdringing op de arbeidsmarkt en het stijgende beroep op zorg en sociale voorzieningen door migranten.
Aanhaken
De vraag is of Bulgarije en Roemenië zelf een beetje gaan aanhaken bij de rest van de Unie. Daar ziet het niet naar uit. De twee Oost-Europese landen boeken sinds hun toetreding tot EU in 2007 maar mondjesmaat vooruitgang. Economie en rechtsstaat blijven achter.
De richtlijnen en verordeningen van de EU gelden ook in beide landen, maar dat betekent niet dat ze ook worden nageleefd. De mentaliteit is er een van: wet aangenomen, klaar. Volgende wet.
Vervolgens kijkt er niemand meer naar om. Dat schaadt ook de economie omdat buitenlandse investeerders er niet van op aan kunnen dat er volgens de regels wordt gehandeld.
Schengenzone
Corruptie wordt zo slecht bestreden dat Bulgarije en Roemenië ook na 1 januari zullen worden geweerd uit de paspoortvrije Schengenzone. Er is zelfs amper nog discussie over in de Unie, terwijl Nederland twee jaar geleden nog werd gezien als de grote lastpak omdat het de toelating als enige tegenhield.
Begin december bewees het Roemeense parlement het tegendeel door een voorstel aan te nemen dat parlementariërs en advocaten uitsluit van vervolging van corruptie.
De Nederlandse ambassadeur in Boekarest, Matthijs van Bonzel, was de eerste die zijn bezorgdheid uitte. Politici ontzien, is nou net niet wat Europa van de Roemenen vraagt.
Rechtsstaat
Nederland is kritisch, maar is ook erg actief om te helpen bij het op orde brengen van de rechtsstaat. Zo zijn er uitwisselingen tussen rechters en officieren van Justitie. Wie kritiek heeft, moet ook helpen, is Van Bonzels adagium. En er valt ook voor Nederland wat te leren: rechtszaken zijn in Roemenië bijvoorbeeld veel transparanter.
In het kerstnummer van weekblad Elsevier is te lezen hoe ambassadeur Van Bonzel contacten onderhoudt met de Roemeense autoriteiten. Goedwillende Roemeense ambtenaren en niet-gouvernementele organisaties dringen er bij hem op streng te blijven.
Het Integriteitsagentschap in Boekarest, dat van alle ambtenaren en politici een vermogensverklaring op het internet publiceert, wordt voortdurend beschimpt. Het liefst zouden de Roemeense politici het agentschap afschaffen. Druk uit het buitenland heeft dat vooralsnog voorkomen.
Ter illustratie: in 2012 legde het agentschap bloot dat 193 burgemeesters en raadsleden hun vermogen niet konden verantwoorden. Ook worden 28 parlementariërs vervolgd voor corruptie of zitten zij er een celstraf voor uit.
Beoordeling
De Europese Commissie, de uitvoerende dienst van de Unie in Brussel, komt eind januari met de halfjaarlijkse beoordeling van de corruptiebestrijding in Bulgarije en Roemenië en de aanpak van de georganiseerde criminaliteit in Bulgarije.
Met een parlement dat zichzelf immuun verklaart voor vervolging wegens corruptie, kan Roemenië een gunstige beoordeling wel vergeten. Hoe kunnen andere EU-landen Roemenië vertrouwen als het land de rechtsstaat niet respecteert?
Dat betekent ook dat paspoortvrij reizen voor Roemenen een illusie blijft. Het Schengenbordje op de internationale luchthaven van Boekarest blijft ook in 2013 met pleisters beplakt.