China houdt de adem in: wordt Li Quixin, een doorsnee burger uit Shijiazhuang, een volksheld, of is hij een Chinese don quichot?
In Chinese media ging het de afgelopen dagen om smog, smog en nog eens smog. Het begon allemaal op 12 februari met een rapport van de Academie voor Sociale Studies in Sjanghai.
Daarin stond dat de omstandigheden in Beijing ‘nauwelijks geschikt zijn om in te leven’. Chinese journalisten kregen van censors het bevel berichtgeving te verwijderen.
Smogsnuiven
Anderhalve week later, op 23 februari, volgt een verklaring van een top-milieuadviseur van de Chinese regering. Hij zegt dat de leefomstandigheden in grote steden als Beijing ‘ondraaglijk’ zijn.
Op 25 februari verschijnt president Xi Jinping onverwacht in het openbaar. Hij wandelt in Beijing door een hutong, een oude wijk. Chinezen zien hun leiders doorgaans alleen in de krant of op televisie. Hun huizen, dienstauto’s en kantoren zijn voorzien van de modernste luchtzuiveringsapparatuur.
De onuitgesproken boodschap is duidelijk: de Chinese president komt smogsnuiven, zoals iedereen in Beijing al dagen doet.
Nucleaire winter
Op 26 februari verschijnt een rapport van de Chinese landbouwuniversiteit. Daarin staat dat smog zo veel zonlicht tegenhoudt, dat planten er drie keer zo lang over doen om te ontkiemen. Professor He Dongxian maakt een vergelijking met een nucleaire winter – de stofwolk die maandenlang aanhoudt na een kernexplosie.
En dan is er Li Guixin. Hij diende op 20 februari bij de rechtbank in Shijiazhuang een verzoek in om de lokale overheid aansprakelijk te stellen.
Li pikt het niet langer
Li eist 10.000 yuan schadevergoeding (1.200 euro) voor de kosten die hij moest maken voor mondmaskers, een luchtfilter en de aanschaf van een loopband, omdat hij buiten niet kan joggen.
Het is voor het eerst dat een Chinese burger de staat aansprakelijk stelt voor nalatigheid in het naleven en afdwingen van milieuregels.
De overheid profiteert van de economische groei middels belastingen, terwijl de maatschappelijke kosten op de burger worden afgewenteld, zegt Li in een interview met de lokale krant Yanzhao Metropolis Daily, gepubliceerd op 25 februari.
Patroon
Ik noem al die data omdat er een patroon uit blijkt. Het is voor de Chinese overheid niet moeilijk om onwelgevallige informatie onder de pet te houden.
Opvallend is de positieve manier waarop staatsmedia een dag later over de zaak berichten. De staatskrant Global Times citeert een hoogleraar sociale studies die zegt dat China’s smogprobleem is te wijten aan gebrekkige controle van milieuregels.
‘Als meer burgers opstaan om hun rechten te beschermen en de overheid aansprakelijk stellen, dwingt dat de staat om zijn verplichtingen nauwgezet uit te voeren,’ aldus professor Wang Wenzhang.
Het aan de partij gelieerde Volksdagblad kopt: ‘Smog-rechtszaak tegen overheid verdient sympathie’.
Maatschappelijke onrust
Vrijdag beslist de rechtbank over zijn bevoegdheid om over deze zaak te oordelen. Het belang is duidelijk: ondanks de bescheiden schadevergoeding die Li eist, zou een overwinning in de rechtszaal een uniek precedent scheppen. De weg ligt dan open voor miljoenen andere burgers om schadevergoeding te eisen.
De communistische leiders begrijpen de maatschappelijke onrust die de ernstige milieuverontreiniging in China veroorzaakt. En ze begrijpen heel goed dat lokale autoriteiten de uitvoering van regels die in Beijing worden gemaakt, vaak dwarsbomen.
Misschien, heel misschien, krijgt een burger de kans om zijn punt te maken. Om zo lokale overheden te dwingen zich aan de regels van de staat te houden.