Wie zegt dat met de verwijdering van Saddam Hussein de kiem is gelegd voor het huidige geweld in Irak, zegt eigenlijk dat het Iraakse volk niet zonder een wrede dictator kan. Vrede kan alleen worden bereikt als verschillende staten naast elkaar bestaan.
Overal duikt ze op, de schuldvraag. De vraag wie schuldig is aan de chaos en anarchie, aan de burgeroorlog in Irak.
De meeste commentatoren en waarnemers zwijgen en willen geen schuldige aanwijzen. Anderen noemen onmiddellijk Amerika en Groot-Brittannië als veroorzakers van de chaos. Dat is een te simplistische benadering van de werkelijkheid.
Allereerst moeten we twee zaken uit elkaar houden: de legaliteit van Anglo-Amerikaanse invasie in Irak en de huidige burgeroorlog. In 2003 besloten de regeringen van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië om Irak binnen te vallen.
Saddam
Ze hadden twee doelen: het ontwapenen van Saddam Hussein en het ten val brengen van het regime. Over de legaliteit en legitimiteit van deze oorlog is al veel gezegd en geschreven.
Maar daaruit kan de huidige ellende van Irak niet worden verklaard. Want zelfs als de oorlog tegen Saddam Hussein aan alle vereisten van legaliteit en legitimiteit had voldaan, was er de kans dat in Irak een wrede burgeroorlog zou uitbreken.
Kort na de invasie in Irak had ik hiervoor gewaarschuwd in een column in NRC Handelsblad. Ik schreef dat een mogelijke burgeroorlog in Irak onbeheersbaar groot zou kunnen worden. Die burgeroorlog was er toen nog niet.
Ontbinding
Er zijn mensen die de oorzaak van de huidige toestand in Irak wijten aan de Anglo-Amerikaanse invasie in Irak – oftewel dat het afzetten van Saddam Hussein heeft geleid tot deze burgeroorlog.
Amerika heeft hierbij enkele tactische fouten gemaakt. De totale ontbinding van het Iraakse leger en de Iraakse politie veroorzaakte een vacuüm dat niet door de Amerikaanse en internationale troepen kon worden verholpen.
Hier moeten we niet uit het oog verliezen dat het veiligheidsapparaat van Saddam Hussein door de meeste Irakezen werd gehaat. En daarvoor hadden ze goede redenen. Het zou hoe dan ook niet makkelijk zijn geweest om delen van dat veiligheidsapparaat in stand te houden.
Gifgas
Maar beseffen mensen wat ze beweren als ze zeggen dat de verwijdering van Saddam Hussein de oorzaak is van de huidige burgeroorlog? Daarmee beweren dat het Iraakse volk, of de stammen en religieuze groepen die in Irak wonen, slechts bij de gratie van een wrede tiran vreedzaam kunnen co-existeren.
Wat er feitelijk mee wordt beweerd, is dat Irak geen gewone Midden-Oosterse dictator, maar een wrede tiran nodig heeft. Wie dat vindt, weet kennelijk niet meer wat Saddam Hussein deed.
Hij vermoordde tienduizenden burgers: oppositieleden, sjiieten, Koerden, et cetera. Hij gebruikte tot twee keer toe chemische wapens. Zijn regime pleegde met een gifgasaanval in 1988 genocide op ruim vijfduizend Koerden in Halabja.
Zinloos
Saddam Hussein ontketende een bloedige en zinloze regionale oorlog, de Iran-Irakoorlog (1980-1988). En daarna bezette hij Kuweit, waardoor een internationale oorlog werd ontketend tegen Irak.
In al deze zinloze oorlogen kwamen honderdduizenden Irakezen en anderen om het leven. Saddam en zijn familie vestigden een regime dat door en door kwaadaardig was.
Wie verlangt terug naar de tijd van Saddam? De commentatoren moeten eens nadenken voordat ze vergaande uitspraken doen over een volk en de internationale betrekkingen.
Onderdrukking
De oorzaak van de Iraakse ellende moet worden gezocht in Irak en in het Midden-Oosten. De wrede onderdrukking van minderheden is een van de voornaamste oorzaken van het geweld in Irak. De Koerden vertrouwen – terecht – de soennitische Arabieren noch de sjiieten. De soennieten verlangen naar de periode waarin zij als alleenheerser hun tirannieke macht uitoefenden.
Ze moeten begrijpen dat dit tot het verleden behoort: Koerden en sjiieten zullen de tirannie van de Arabische soennieten niet langer accepteren. Terecht heeft de Koerdische premier van Iraaks Koerdistan gezegd dat ook het soennitische gebied over een zelfbestuur moet beschikken.
Opdeling
Ik ben bang dat ook dit niet voldoende is. Er zouden drie verschillende staten naast elkaar moeten bestaan, dan hoeven er geen tirannen meer te zijn die met geweld anderen aan zich en aan het idee ‘Irak’ willen binden.
Irak is een woord, in het beste geval een idee – maar geen politieke werkelijkheid. De tijdelijke opdeling van Irak zou de beste oplossing zijn op weg naar vrede en veiligheid.
Het verzelfstandigen van verschillende Iraakse gebieden biedt overzicht en duidelijkheid. Daardoor wordt het bestrijden van het islamitische terrorisme makkelijker.
Irak zelf is de voornaamste oorzaak van de burgeroorlog en de tragedie in het land.