Er is de laatste decennia veel verbeterd in China – ook qua burgerrechten. Maar hoe gaat de Chinese regering om met de massale protesten in Hongkong, waar burgers vrezen voor het verlies van hun vrijheden?
Elk jaar op 1 juli demonstreren de burgers van Hongkong voor hun burgerrechten; de dag waarop in 1997 door het Verenigd Koninkrijk de kroonkolonie werd overgedragen aan China.
Bij die overdracht is afgesproken dat de burgers van Hongkong hun bestaande rechten voor ten minste vijftig jaar zouden behouden. Eén land, twee systemen, noemen de Chinezen dat.
Succesvol
De gedachte van in elk geval de Britse onderhandelaars was destijds dat China in de tussenliggende periode zo’n economische ontwikkeling zou doormaken dat politieke hervormingen vanzelf zouden volgen.
Inmiddels zijn we zeventien jaar verder. De meeste Chinezen hebben het materieel onmiskenbaar beter gekregen. Geen land ter wereld heeft de armoede zo succesvol bestreden als China, blijkt uit cijfers van de Wereldbank.
Smartphone
Wie wel eens in China is geweest, moet onder de indruk zijn geraakt van de enorme vooruitgang die is geboekt. Niet alleen van de enorme bouwlust en de infrastructurele projecten, maar vooral van de opkomst van een stedelijke middenklasse, die nonchalant pronkt met een smartphone, merkkleren en misschien zelfs een auto.
Heel gewoon voor ons, maar een mirakel voor oudere Chinezen en trouwens ook voor veel andere Aziaten.
Het is een misvatting om te denken dat er in China de afgelopen jaren niets is verbeterd aan de rechten van de burgers.
Er zijn hervormingen in het rechtssysteem, zoals betere wetgeving, strengere regels voor bewijsmateriaal in rechtszaken, beperking van het aantal delicten waarvoor de doodstraf kan worden opgelegd en de afschaffing van de gehate laojiao, het systeem van heropvoedingskampen.
Eenpartijstaat
Maar op het gebied van de klassieke vrijheden die voor ons gewoon zijn – zoals de vrijheid van meningsuiting, vereniging en demonstratie – is in China geen structurele vooruitgang geboekt. Sterker nog, China’s leiders beweren dat politieke hervormingen ongewenst zijn.
Een paar maanden geleden ontving het partijkader een beleidsstuk waarin gevaren voor de communistische partij staan opgesomd. Volgens dit Document nummer 9 zouden buitenlandse mogendheden blijven hameren op burgerrechten om China te destabiliseren, zijn opkomst te vertragen en de eenpartijstaat te ondermijnen.
Volgens dit document moeten persvrijheid, representatieve democratie en andere burgerrechten niet te snel worden verruimd, omdat China door zijn economische hervormingen de komende jaren kwetsbaar is voor sociale onrust.
Apathisch
De Chinese leiders van dit moment zijn in veel opzichten heel wereldlijk, maar op het gebied van interne tegenspraak zijn ze meer paranoïde dan ooit. Kosten noch moeite worden gespaard om de publieke opinie te beïnvloeden, sociale media te beheersen en georganiseerde oppositie tegen te werken.
Veel Chinezen interesseert dit niets, zolang het ze materieel beter gaat. De jongere generatie is politiek apathisch, omdat ze het gevoel hebben toch niets te kunnen veranderen.
Maar de bewoners van Hongkong zijn allesbehalve apathisch. Zij kennen een vrijheid die in dit deel van de wereld ongewoon is. En ze beseffen dat die vrijheid het waard is om voor te vechten.
Democratisering
Afgelopen dinsdag gingen daarom tussen de honderdduizend en vijfhonderdduizend burgers de straat op. De week ervoor brachten achthonderdduizend kiesgerechtigden hun stem uit in een burgerreferendum. De inzet: vrije verkiezingen voor de chief executive, de hoogste bestuurder in Hongkong.
Dit wordt de lakmoesproef voor China’s intenties in Hongkong. Wil het de wens van de bevolking respecteren en vooruitgang boeken in democratisering? Of is de controledrang sterker?
Wantrouwig
Zo’n 700 kilometer verderop wordt dit proces met argusogen bekeken. De regeringen van China en Taiwan zijn druk bezig de banden aan te halen. Taiwan heeft hierbij economisch veel te winnen, maar burgers zijn wantrouwig ten opzichte van de Chinese wens dat de opstandige provincie met het moederland wordt herenigd.
De controverse in Hongkong zal hen niet geruststellen.