De opmars van Islamitische Staat kan voor de Koerden uitpakken als geluk bij een ongeluk. Waarom dit onderdrukte volk nu opeens de kans heeft om hun grote droom te verwezenlijken.
Rechtvaardigheid is geen historische categorie. De geschiedenis van het Koerdische volk is daar een mooi voorbeeld van. Er zijn meer dan 30 miljoen Koerden, met een geschiedenis die teruggaat tot de Oudheid, maar zij ontberen een staat. Dat is vreemd, omdat er nogal wat volkeren bestaan die minder talrijk zijn, maar wel een eigen staat bezitten.
Speelbal
Nu Syrië en Irak desintegreren, is de kans dat ook de Koerden een staat krijgen groter dan ooit tevoren. Ze zijn altijd speelbal geweest van buurstaten die geen belang hadden bij een Koerdische staat.
Onder de Perzische en de Ottomaanse heerschappij was Koerdische staatsvorming uitgesloten. Hetzelfde geldt voor de geheime koloniale ordening van 1916 die de naam draagt van de Britse diplomaat Mark Sykes (1879-1919) en zijn Franse collega Georges Picot (1870-1951): daarin werd geen rekening gehouden met de wensen van de Koerden.
In deze overeenkomst kregen de Fransen de kuststrook van Noord-Syrië en Libanon en de Britten het gebied aan de kop van de Perzische Golf. Het binnenland werd verdeeld in invloedssferen. Nergens werd gerept van Koerdisch zelfbestuur.
Overheersing
De Britse officier Thomas Edward Lawrence (1888-1935) – Lawrence of Arabia – die met de Arabieren tegen de Ottomaanse overheersing had gevochten, kwam wel op voor de Koerden.
Sykes en Picot wilden westers kolonialisme en het Westfaalse staatsmodel opdringen aan de heterogene bevolking in het Midden-Oosten, waar geen religieuze of etnische groep meer dan 50 procent van de bevolking representeerde. Lawrence bepleitte regionale autonomie voor een aantal etnische groeperingen onder wie de Koerden, maar het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken gaf de voorkeur aan sterke centrale regeringen.
Wat ook niet hielp, was de ontdekking van olie in 1908 in Perzië en in het Koerdische Kirkuk in 1927. Winston Churchill had als minister van Marine de Britse marine van steenkool naar olie laten overgaan. De Britten hadden meer belang bij stabiliteit in de regio waar zij olie kochten dan bij Koerdische staatsvorming.
Gifgas
Ook de Turken met hun nieuwe seculiere leider Mustafa Kemal hadden geen enkele behoefte de Koerden ter wille te zijn. Het gevolg was dat de Koerden verspreid moesten leven in Turkije, Syrië, Irak en Iran.
En zo werden de Koerden keer op keer vermalen tussen de grote mogendheden. In het begin van de jaren zeventig werden Koerdische opstandelingen in Irak gesteund door Iran, Israël en de CIA. Maar in 1975 gooide de sjah van Perzië het op een akkoordje met Saddam Hussein en liet hij de Koerden vallen. Saddam deporteerde tienduizenden Koerden uit het noorden in een poging hen te arabiseren.
Toen in 1979 de sjah viel en de ayatollahs aan de macht kwamen, koos het Westen voor Irak omdat het Iran nog meer vreesde. Saddam gebruikte gifgas tegen de Koerden, en het Westen leverde de grondstoffen.
Van 1991 tot 2003 beschermde een vliegverbod de Koerden tegen nieuwe gasaanvallen. Na de inval van Amerika in 2003 kregen ze een autonome regio.
Imago
De opmars van Islamitische Staat kan voor de Koerden uitpakken als geluk bij een ongeluk. Natuurlijk is het lot van de Syrische Koerden in Kobani diep treurig. De weigering van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan om de Syrische Koerden te helpen, heeft het imago van de leider van het anti-Koerdistan-kamp geen goed gedaan. Uiteindelijk beloofde Erdogan Iraakse Koerden door te laten om hun Syrische verwanten bij te staan. Het gevolg is dat er voor het eerst samenwerking ontstaat tussen de Syrische en Iraakse Koerden, die onderling verdeeld zijn.
Ook bewijst de opmars van IS dat de ordening Sykes-Picot op haar laatste benen loopt. De Syrische president Bashar al-Assad zal mede dankzij de westerse bestrijding van IS een rompstaat behouden, maar dat laat ruimte over voor een stuk Koerdistan.
De Amerikanen hopen dat Irak in zijn huidige vorm overleeft, maar daarvoor zijn zij afhankelijk van de Iraakse Koerden. Dankzij IS hebben de Koerden opeens kans om hun grote droom te verwezenlijken.