De kat- en muisspelletjes in en boven de Zuid-Chinese Zee krijgen een steeds grimmiger karakter. Escalatie van het conflict kan enorme gevolgen hebben.
Het is alweer een tijdje rustig in de Oost-Chinese Zee. Dat heeft natuurlijk alles te maken met China’s politieke agenda waarop momenteel hogere prioriteiten staan dan de strijd om een paar rotspunten in zee.
Andere belangen
President Xi Jinping wil de banden met Taiwan aanhalen. Daar zijn volgend jaar presidentsverkiezingen en wapengekletter is dan zeker niet behulpzaam om een pro-Beijingkandidaat gekozen te krijgen.
De banden met Zuid-Korea zijn tegenwoordig allerhartelijkst en een vrijhandelscontract waar al drie jaar over is onderhandeld, werd vorige maand ondertekend. En de verhoudingen met Japan zijn zo slecht geworden, dat zelfs de Chinese politieke top vond dat het zo niet langer kon.
Chinese Muur van Zand
Op een ander schaakbord worden intussen volop pionnen verplaatst. China heeft in de afgelopen 18 maanden een aantal kunstmatige eilanden in de Zuid-Chinese Zee opgespoten, ieder groot genoeg voor een haven, een kazerne en een landingsbaan. De Chinese Muur van Zand, noemen de Amerikanen het.
De bouwlust doorbreekt de status quo in het omstreden gebied. China claimt dan wel een groot deel van de Zuid-Chinese Zee, maar het gebied is zo groot dat het in de praktijk helemaal niet zo eenvoudig is te controleren. Dat wordt anders als er op verschillende plekken havens en airstrips voor het Volksbevrijdingsleger worden aangelegd.
Tegenacties
Een grotere militaire aanwezigheid van China, leidt onherroepelijk tot een reactie van andere belanghebbenden in het gebied. De Verenigde Staten, Vietnam en de Filipijnen voeren hun militaire aanwezigheid op. Dat leidt onvermijdelijk tot meer spanning en een grotere kans op ongelukken die eenvoudig tot escalatie kunnen leiden.
Niet voor niets zei de Maleisische minister van Defensie Hishammuddin Hussein vorige week: ‘Deze situatie heeft het potentieel uit te groeien tot een van de dodelijkste conflicten van onze tijd, zo niet van de hele geschiedenis.’
Kat en muis
Van de kat-en-muisspelletjes in en boven de Zuid-Chinese Zee merken burgers doorgaans weinig. Maar twee weken geleden had de Amerikaanse regering een cameraploeg van CNN toestemming gegeven mee te vliegen met een Boeing P8-Poseidon van het Amerikaanse leger op een missie boven de Zuid-Chinese-Zee. Het was geen toeval dat dit gebeurde vlak voor de regionale veiligheidstop voor Zuidoost-Azië die afgelopen weekeinde in Singapore werd gehouden.
Speciaal voor de CNN-reportage werd door het Pentagon een bandopname van het radioverkeer tussen de P8 en de Chinese marine vrijgegeven. Het Amerikaanse toestel werd acht keer opgeroepen op te krassen omdat het zich in Chinees luchtruim zou bevinden. De commandant antwoordde steeds dat hij zich boven internationale wateren bevond en dus recht had op vrije doorgang.
China-VS
De boodschap van de Amerikanen was duidelijk: wij accepteren de Chinese claims op de eilanden niet. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken voegde er aan toe dat de Amerikanen doorgaan met het surveilleren in het gebied. ‘Geen verstandig mens gaat de Amerikaanse marine proberen daarvan te weerhouden. Dat is geen verstandige zet’, zei Daniel Russel, de belangrijkste Amerikaanse diplomaat voor Zuidoost-Azië.
De Chinezen zijn bepaald niet vies van spierballenvertoon, maar als ze ergens een hekel aan hebben is het publiekelijk te kijk te worden gezet. Hoewel er vrijwel dagelijks incidenten zijn, leidde de vlucht van de P8 met de CNN-ploeg aan boord dan ook tot een officieel protest en de eis om Amerikaanse excuses.
Geslepen messen
De messen waren geslepen toen de defensietop van start ging. Amerika riep China en andere landen op te stoppen met het aanleggen van versterkingen in delen van de Zuid-Chinese Zee die worden betwist. China zegt op zijn beurt dat het in zijn recht staat om in het gebied te doen en laten wat het wil omdat de eilanden tot het Chinese territorium behoren.
Het was een ogenschijnlijk terloopse opmerking van de Chinese delegatieleider, admiraal Sun Jianguo, die alle alarmbellen deed afgaan. Hij zei dat China zich tot nu toe terughoudend heeft opgesteld in de ruzie over wie het voor het zeggen heeft in de Zuid-Chinese Zee. ‘Ondanks overweldigend historisch en juridisch bewijs en zijn onweerlegbare claims, rechten en belangen, heeft China zich enorm terughoudend opgesteld en zo positief bijgedragen aan vrede en stabiliteit in de regio’, zei Sun.
Heel, heel af en toe krijg je een inkijkje in de werkelijke drijfveren achter het diplomatieke verkeer. Zoals toen premier Li Keqiang zich vorig jaar kribbig liet ontvallen dat China geen problemen accepteert van kleine landen.
De opmerking van Sun is er ook een voor het boekje. De meeste landen in Zuidoost-Azië zijn van mening dat China zich steeds zelfbewuster als regionale grootmacht opstelt en voortdurend bezig is zijn claims te versterken. Maar als China’s leiders zelf van mening zijn dat ze tot nu toe hebben ingehouden, dan staat ons de komende jaren nog wat te wachten in de Zuid-Chinese-Zee.