Als het gaat om armoedebestrijding is het eenkindbeleid in China succesvol geweest. Maar het zette ook een rem op de ontwikkeling van China.
De Chinese Communistische heeft donderdag bekendgemaakt dat de eenkindpolitiek voor iedereen wordt afgeschaft. Chinezen mogen voortaan twee kinderen.
Vraag mensen wat ze van China weten en de kans is groot dat ze zeggen: China is het land met de meeste inwoners ter wereld. En dat klopt.
Volgens Chinese demografen zou China binnenkort door India worden ingehaald, als er niets zou veranderen. Met behoud van de eenkindpolitiek zou de Chinese bevolking de komende tien jaar van 1,37 miljard mensen nu tot een piek van 1,41 miljard inwoners in 2025 groeien. Daarna zou het aantal Chinezen dalen tot ongeveer 1,3 miljard in 2050. Dat zei Zhang Juwei, directeur van het instituut voor bevolking en arbeidsmarkt begin oktober op een congres in Brussel.
Tot dan toe hield iedereen er rekening mee dat de Chinese bevolking zou groeien tot 1,45 miljard in het jaar 2028 en dat pas daarna India de Chinezen zou inhalen.
Baby’s
Anders dan in India worden er in China veel minder baby’s geboren. Dat heeft alles te maken met de eenkindpolitiek die in 1979 werd ingevoerd. De beleidsmakers dachten toentertijd dat ze alleen werkloosheid, hongersnood en armoede succesvol konden bestrijden, als de sterke bevolkingsgroei kon worden afgeremd.
Hoe dat in de praktijk heeft gewerkt, zie je als je de armoede in China en India vergelijkt. Armoedebestrijding in China is een succesverhaal. Het percentage allerarmsten daalde van 84 procent van de bevolking in 1981 (835 miljoen mensen), tot ‘slechts’ 12 procent van de bevolking in 2010 (156 miljoen).
In India is het percentage extreem armen weliswaar gedaald, maar het nominale aantal van ongeveer 400 miljoen arme Indiërs is in dertig jaar vrijwel onveranderd gebleven.
In dit licht is het Chinese eenkindbeleid dus succesvol geweest. Ook al leidde het tot sociale problemen, zoals een groot aantal abortussen en een scheve verhouding tussen het aantal geboren jongetjes en meisjes, waardoor er een overschot aan single mannen is ontstaan.
Tegelijkertijd worden Chinezen steeds ouder. Dankzij beter voedsel en medische zorg is de gemiddelde levensverwachting gestegen van 40 jaar in de jaren ’50 tot 74 jaar nu. Geen wonder dat China in hoog tempo vergrijst.
Pensioen
De centrale planners hadden al langer in de gaten dat het eenkindbeleid een rem begon te worden op de ontwikkeling van China. Al was het maar omdat er ieder jaar miljoenen nieuwe werknemers nodig zijn op de arbeidsmarkt en de pensioenpremies op te brengen.
Pensioen is in China bepaald geen vetpot, maar de jaarlijks ingelegde premies beginnen het bedrag van de uitkeringen te naderen. Net zoals in veel ontwikkelde landen, moet China de pensioenleeftijd verhogen om niet acuut in de problemen te komen.
De afgelopen jaren zagen we een geleidelijke versoepeling van de eenkindpolitiek. Vorig jaar vond een belangrijke wijziging plaats: paren waarvan beide partners enig kind zijn mogen een tweede kind. Omdat de eenkindpolitiek 36 jaar geleden is ingevoerd, waren er nu naar schatting 15 tot 20 miljoen koppels die daarvoor in aanmerking kwamen. De verwachting was dat daarvan twee miljoen stellen voor gezinsuitbreiding zouden kiezen.
Maar dat is niet gebeurd. Volgens de nationale commissie voor gezondheid en gezinsplanning hebben in het eerste jaar minder dan één miljoen stellen gebruik gemaakt van de versoepeling. Stadsbewoners zijn inmiddels gewend aan kleine gezinnen en zouden in veel gevallen ook zonder overheidsregels voor slechts één kind kiezen. Bovendien kan niet iedereen zich een tweede kind veroorloven
Platteland
Dit gaat gevolgen hebben voor de beroepsbevolking. Tot 2030 blijft de instroom op de arbeidsmarkt ongeveer gelijk, zeiden de demografen op het congres in Brussel, daarna neemt het aantal nieuwe arbeiders af. China kon tot nu toe groeien dankzij het formidabele arbeidspotentieel dat van het platteland naar de stad verhuisde om in de fabriek van de wereld te gaan werken.
Maar als die stroom opdroogt, komt die menselijke groeimotor tot stilstand. Het is niet voor niets dat de Chinese overheid de komende jaren zwaar inzet op informatisering en automatisering om zo de arbeidsproductiviteit te verhogen. Nergens ter wereld worden momenteel zoveel robotmachines in gebruik genomen als in China. Maar robots betalen geen premies.
Nu wordt het eenkindbeleid dus helemaal afgeschaft. Misschien zullen we zelfs op termijn een nouveauté zien om Chinese ouderparen over de financiële drempel van een tweede kind heen te helpen: kinderbijslag.