Het establishment is overal een herkenbare categorie. Ze behoren tot de gevestigde orde van politiek, economie of cultuur.
Het is kenmerkend dat het establishment de uitkomst van een spel slechts kan erkennen, indien de uitkomst een wachtwisseling binnen de gevestigde orde inluidt.
‘Ons kent ons’ wisselt elkaar af. Zodra iemand van buiten komt, wordt hij of zij als een destabiliserende factor gezien. De buitenstander, de uitdager speelt het spel volgens de formele regels.
Maar de buitenstander ontregelt doordat die de ongeschreven regel van wachtwisseling niet in acht neemt. Pim Fortuyn was een exponent van een ontregelende buitenstander. Donald Trump doet exact hetzelfde in de Amerikaanse politiek.
Met zijn slogan ‘Make America Great Again’, daagt hij het hele establishment. Omdat hij het beleid van zowel de Democraten als de Republikeinen ter discussie stelt.
Persoonlijkheden
Jeb Bush, de verliezer van de Republikeinse nominatie voor het presidentschap had zaterdag een interview met NRC Handelsblad. Wie het interview goed leest, begrijpt waarom Trump overal wint van het establishment.
‘Ik ontdekte dat politiek een personality show is geworden’, aldus Bush. Neemt u me niet kwalijk meneer Bush, maar het ging altijd toch om personen en persoonlijkheden in de Amerikaanse politiek. Het is ook nog eigen aan de politiek dat het om personen gaat, omdat de politieke plannen of idealen abstracte begrippen zijn, die door een persoon moeten worden gerealiseerd.
Lees ook Trump over EU: ‘Waar heb je het voor nodig?’
John Ellis Bush werd ooit door The Washington Post omschreven als een verlegen man die ‘lijkt voorbestemd om te lijden in het openbaar.’ Verlegenheid en de politieke strijd zijn moeilijk verenigbaar met elkaar.
Bush probeert zijn eigen verlies, de redenen daarvoor buiten de sfeer van het establishment te plaatsen: ‘De levens van gewone mensen zijn verstoord door globalisering en snelle technologische vooruitgang. Ik vind het mooi, maar er zijn veel verliezers in die verandering. De Obama-jaren hebben tot economische onzekerheid en verdeeldheid geleid. En onze overheid stoelt nog op verouderde, twintigste-eeuwse ideeën. Dit alles is vruchtbare grond voor de creatie van Trump geweest.’
Alles wat hij hier zegt is waar, maar het verklaart geenszins het verlies van Bush. Het is immers aan politici om de realiteit en het gevoel van vervreemding bij de burgers te bestrijden. Dat is Bush niet gelukt.
Groeiende onderklasse
Dat door het beleid van president Obama en zijn voorgangers 63 procent van de Amerikanen niet genoeg contant geld heeft om een auto te laten repareren, is dus ook te wijten aan de Republikeinen. Het overheidsbeleid in de afgelopen decennia draagt bij aan de verdwijning van de middenklasse. Er ontstaat een grote onderklasse.
Deze groeiende groep van mensen voelt zich niet vertegenwoordigt door Bush of andere kandidaten van het establishment. De burgers hebben geen vertrouwen in politici die zelf de verdwijning van de middenklasse hebben veroorzaakt. Het is ironisch dat een multimiljardair de stem van de onderklasse vertegenwoordigt. Hierover moet het establishment het hebben.
Degelijk
Volgens Jeb Bush kan hij zijn degelijke politieke boodschap in het Twitter-tijdperk niet aan de man brengen. Ook dit is een vreemde verklaring.
Volgens ElsevierRik Kuethe: ‘Boos electoraat biedt kansen voor vuurspuwer Trump’
In een verkiezingsstrijd ging en gaat het om de korte, eenvoudige en overtuigende zinnen. Twitter is daarom juist een zegen voor politici. Er is wel een verschil met het verleden. De wereld is radicaal gedemocratiseerd dankzij Twitter en andere sociale media. De politici horen nu echt hoe kiezers over hun uitspraken denken. Deze kwetsbaarheid van politici kent ook een eerlijke verdeling van risico’s voor alle deelnemers, dus ook voor Trump.
American Dream
Donald Trump besteedt twee miljoen dollar aan zijn campagne volgens The New York Times en Jeb Bush besteedt meer dan 35 miljoen dollar. Eigenlijk moet Bush de Republikeinen een compliment geven. Ze zwichten niet voor de man met een groot campagnegeld.
Dat is juist het probleem in Amerika dat de bedrijven door tijdens de verkiezingen geld te geven aan de kandidaten, de politiek kunnen gijzelen. Trump laat zien dat hij volledig onafhankelijk is. Dat wordt gewaardeerd door kiezers. Niet Bush maar Trump representeert de American Dream: hard werken en niet zeuren. Ik ben geen Trump-liefhebber. Slechts wil ik hier objectief de omstandigheid waarin Trump successen boekt te schetsen.
Donald Trump werd onwaarschijnlijk geholpen door het establishment van beide politieke bewegingen: de Democratische en Republikeinse elite en machthebbers waren continu bezig om hem te veroordelen. Zij waren verenigd in hun oorlog tegen één kandidaat.
Dat is goed te vergelijken met de situatie waarin Fortuyn verkeerde: alle politieke partijen, met uitzondering van het CDA, vormden een gezamenlijk front tegen Fortuyn. In dat soort situaties wordt het rechtvaardigheidsgevoel van kiezers geprikkeld: ze gaan opnemen voor de man die in een hoek wordt gedreven.
De familie Bush gedraagt zich als een monarch. De Republikeinse kiezers hebben zich bewust afgezet tegen het monarchaal gedraag van het establishment. Amerikanen hebben ooit een republiek opgericht om niet in een monarchie te leven.