Links Frankrijk stemde op een president met een liberaal programma. De Duitse SPD-lijsttrekker Martin Schulz zit na een korte opleving weer in de daling. Het Britse Labour kan bij de Britse parlementsverkiezingen van 8 juni rekenen op een kaalslag.
De PvdA ging hen voor. Asscher, Corbyn, Schulz; hoofdfiguren in een Griekse tragedie. Het kernprobleem van Europese socialisten is dat ‘identiteit’ het politieke debat beheerst.
Hoe ziet het land eruit over pakweg tien of vijftien jaar? De gevolgen van niet-Westerse immigratie en globalisering overschrijden het vraagstuk ‘herverdeling’: het onderwerp past niet in de economische scheidslijn tussen (traditioneel) links en rechts. Dit berooft linkse partijen van hun ideologie.
Vreugde onder liberalen én socialisten
Progressief Frankrijk stemde op Macron om Le Pen tegen te houden: slechts 16 procent van de kiezers steunde inhoudelijk het programma van Macron. Tijdens zijn aantreden stonden de vakbonden al op straat. Macron bepleit flexibilisering van de arbeidsmarkt, een vloek in Franse oren. Links wantrouwt hem als zondagskind uit de bankensector. Het gevaar Le Pen is afgewend – maar zal dit voor de Franse socialisten een pyrrusoverwinning blijken? Hun economische agenda wordt onherkenbaar, waardoor het hart van links nu klopt bij het extreme links van Jean-Luc Melenchon.
Liberalen en socialisten vierden gezamenlijk de overwinning van Macron. Het speerpunt van ‘progressief Europa’ was niet economische vastigheid voor de arbeidersklasse, maar arbeidsflexibilisering en globalisering zonder grenzen. Het menu werd vermengd met linkse smaakaccenten zoals diversiteit, groene energie en vrouwenrechten. Maar daar hadden lage inkomens weinig aan. Zij werden ondergeschikt gemaakt aan die smaakaccenten.
[tweet_box design=”box_03″ float=”none”]Het hart van links Frankrijk klopt nu bij het extreme links van Jean-Luc Melenchon, niet bij Macron[/tweet_box]
Oude klassenvijand als bondgenoot
In 2015 maakte Arend Jan Boekestijn in Elsevier een sluitende analyse. ‘Het kosmopolitische “links” zal samen met de kapitalisten de verzorgingsstaat slopen.’ Boekestijn stelde dat linkse partijen migranten verwelkomen, waardoor de lager geschoolden sneller hun baan verliezen. Het ‘nieuwe rechts’ zou zich volgens hem profileren op nationale identiteit, zou zich opwerpen ‘als verdediger van het secularisme en tegen de door links veroorzaakte islamisering van westerse achterstandswijken.’
Het jongste staatshoofd sinds Napoleon: dit is Emmanuel Macron
We zien dat centrum-links wegdrijft van lagere inkomensgroepen, terwijl de banden met het bedrijfsleven worden aangehaald. Tony Blair en Gerhard Schröder zetten die trend in bij de Britse en Duitse socialisten. De arbeidersklasse raakte verweesd en haar vroegere leiders werden ‘Genossen der Bosse’. Blair en Schröder werden zeer vermogend.
Ook in Nederland steunde Wim Kok (PvdA) uiteindelijk de bonuscultuur. Het leidde tot de onthoofding van links. Want vandaag zitten sociaal-democraten en progressieven dichterbij multinationals die zich profileren op vergroening en duurzaamheid dan bij hun oude achterban in stadswijken. Dit maakte de oude klassenvijand, de multinational, tot nieuwe bondgenoot en de oude achterban tot last uit het verleden. Dit electoraat terugwinnen wordt een zware opgave en vereist een herijking of zelfs een revisie van de ideologie.