De oud-premier van Catalonië Carles Puigdemont is zondag opgepakt bij de grens tussen Duitsland en Denemarken. Nu staat hem in Spanje een forse straf te wachten. Hoe zat het ook alweer met het Catalaanse referendum, Puigdemonts vlucht en zijn arrestatie? Een reconstructie.

Het begon allemaal op 1 oktober 2017, toen de Catalanen een referendum hielden over afscheiding van Spanje. De Spaanse politie, de Guardia Civil, trok naar de stembureaus en confisqueerde stembussen en -biljetten, tot woede van de Catalaanse stemmers. Gewelddadige confrontaties volgden, waarbij honderden Catalanen gewond raakten. Het waren ‘de ergste aanvallen op de democratie’ sinds de dictatuur van Francisco Franco, zei de Catalaanse premier Carles Puigdemont.

Geen hulp van EU: ‘Politiegeweld gerechtvaardigd’

Puigdemont vroeg de Europese Unie (EU) om te bemiddelen tussen de Catalanen en de Spaanse regering in de hoofdstad Madrid, maar kreeg nul op rekest: vicevoorzitter Frans Timmermans van de Europese Commissie liet weten dat hij achter de Spaanse regering staat. Het harde politieoptreden was wat hem betreft gerechtvaardigd. Timmermans vond het gebruikte geweld ‘proportioneel’.

Nadat Puigdemont eerst al had gedreigd met nieuwe verkiezingen in Catalonië, riep hij enkele weken later de onafhankelijkheid uit. De Spaanse premier Mariano Rajoy was daar niet van gediend: hij ontsloeg Puigdemont eind oktober, en liet het Catalaanse parlement ontbinden. Rajoy liet nieuwe verkiezingen uitschrijven, die op 21 december plaatshadden. Ook dreigde de Catalaanse premier te worden opgepakt.

Politiek asiel dankzij Belgische staatssecretaris Francken

Daarop kwam de Belgische staatssecretaris van Asiel Theo Francken met een opmerkelijk voorstel: hij bood Puigdemont asiel aan. De regering ging daar niet mee akkoord, maar toch vluchtte Puigdemont op 30 oktober naar de Belgische hoofdstad Brussel. Madrid eiste vervolgens dat de Catalaanse ex-premier zou worden uitgeleverd om in Spanje te worden berecht, en liet zelfs een Europees arrestatiebevel uitvaardigen.

Puigdemont gaf zichzelf aan in België: daar wilde hij wel worden berecht, maar niet in Spanje, omdat hem daar naar eigen zeggen een ‘politiek proces’ stond te wachten. België worstelde met de vraag of het de separatist moest uitleveren, maar begin december maakte het Spaanse hooggerechtshof een opvallende draai: Puigdemont hoefde niet langer te worden uitgeleverd. Vermoedelijk wilde Madrid daarmee de Catalaanse bevolking gunstig stemmen voordat die op 21 december naar de stembus zou gaan.

Separatisten behalen meerderheid bij Catalaanse verkiezingen

Dat charmeoffensief mocht echter niet baten: op 22 december bleek dat de separatisten een (nipte) meerderheid hadden behaald. Drie partijen die onafhankelijkheid nastreven, kregen samen 70 van de 135 zetels, terwijl de Spaanse premier Rajoy de verkiezingen juist had uitgeschreven met de verwachting dat de separatisten niet zouden winnen.

Vanuit Brussel reageerde Puigdemont destijds verheugd: ‘De Catalaanse republiek heeft gewonnen. Rajoy en zijn bondgenoten zijn verslagen door de Catalanen.’ Hij kondigde aan zo snel mogelijk naar huis te willen, omdat de verkiezingen volgens hem hadden aangetoond dat het Catalaanse volk hem als leider wil.

Eind januari dook Puigdemont op in Denemarken voor een debat over de toekomst van Catalonië, waarover hij ook in onder meer Zwitserland en Finland sprak. Begin deze maand liet Puigdemont weten dat hij toch zou afzien van een nieuw presidentschap van de regio Catalonië.

De Spaanse rechtbank, dat het arrestatiebevel had ingetrokken en sinds het referendum bezig was met eeb onderzoek, deed vrijdag een nieuw verzoek tot uitlevering. Zondagmiddag werd Puigdemont in Duitsland aangehouden door de politie, kort nadat hij de Deense grens per auto was overgestoken. Hij was onderweg naar Hamburg, vanwaar hij door wilde reizen naar België.

Puigdemont hangt celstraf van maximaal dertig jaar boven het hoofd

Volgens Puigdemonts Belgische advocaat Paul Bekaert wordt de Catalaanse oud-premier voor een Duitse rechter gebracht, ‘die zal beslissen of het Europees aanhoudingsmandaat uitgevoerd wordt of niet’. Waarschijnlijk stelt de rechter-commissaris maandag vast of Puigdemont blijft vastzitten tot er een besluit over zijn uitlevering is genomen.

Volgens de Duitse wet wordt een gezochte persoon binnen tien tot zestig dagen uitgeleverd. Als Puigdemont inderdaad wordt uitgeleverd aan Spanje, wordt hij daar vermoedelijk berecht voor rebellie, opruiing en misbruik van gemeenschapsgeld. Hij zou dertig jaar celstraf kunnen krijgen.

Dat geldt ook voor andere leden van onafhankelijkheidsbeweging die zijn opgepakt in Spanje, waarna dit weekeinde duizenden demonstranten de straat op gingen. Onder meer in Barcelona en ook in Brussel, bij het hoofdkwartier van de Europese Commissie, zijn zondag protesten gaande tegen Puigdemonts arrestatie.