De feiten: Trump wil deal met Iran, anders ‘bombardementen zoals jullie nooit eerder hebben gezien’
Bron: AxiosDonald Trump wil dat Iran aan tafel komt om te onderhandelen over de ontmanteling van Teherans nucleaire programma. ‘Als we geen deal sluiten, komen er bombardementen. Het zal bombarderen zijn zoals ze nog niet eerder hebben gezien,’ zei hij afgelopen weekeinde volgens NBC News.
Het is Trumps hardste dreigement in de richting van Iran tot nu toe. Hij wil koste wat het kost bereiken dat de islamitische republiek geen atoombom in handen krijgt. Goedschiks – via economische druk en onderhandelingen – of kwaadschiks – via aanvallen op Irans nucleaire faciliteiten.
Irans hoogste leider Ali Khamenei reageerde zondag 30 maart: ‘Ze dreigen ons aan te vallen, wat we niet erg waarschijnlijk achten. Maar als ze kwaad willen, zullen ze zeker een sterke reactie krijgen.’
Maandag 31 maart diende Iran per brief een klacht in bij de Verenigde Naties tegen Trumps ‘roekeloze en agressieve’ opmerkingen. Daarin staat ook dat het land ‘nooit zal onderhandelen over de ontmanteling van het vreedzame nucleaire programma’.
Trump wil snel een nieuwe nucleaire deal met Iran
Begin maart zou Trump een deadline aan Khamenei hebben gesteld van twee maanden om tot een nieuwe nucleaire deal te komen. Als die niet wordt gehaald, zou de kans op militaire actie op Irans nucleaire faciliteiten door Amerika of door Israël ‘dramatisch toenemen’, schrijft nieuwswebsite Axios.
Iran wijst directe onderhandelingen af, omdat het de Verenigde Staten niet vertrouwt. Dat ‘moet eerst laten zien dat het vertrouwen kan opbouwen’, zei president Masoud Pezeshkian afgelopen weekend.
Wel staat het land er volgens Axios voor open om indirect te onderhandelen onder bemiddeling van de golfstaat Oman. Het Witte Huis zou dat niet op voorhand uitsluiten.
EW’s visie: Aanval op Irans nucleaire faciliteiten lijkt onvermijdelijk
Door: Matthijs van Schie, redacteur BuitenlandIn een ideale wereld zou de zware druk van Trump niet nodig zijn en was de nucleaire deal uit 2015 voldoende geweest om Iran onder controle te houden. Via een diplomatieke oplossing had het land dan zijn nucleaire activiteiten voor de ontwikkeling van kernwapens afgezwakt, in ruil voor verlichting van de economische sancties.
De Islamitische Republiek zou dolblij zijn met zo’n regeling, omdat Irans economie in zwaar weer verkeert. De inflatie steeg de afgelopen jaren jaarlijks met zo’n 40 procent, met enorme prijsstijgingen tot gevolg. In maart werd de Iraanse minister van Financiën erom ontslagen.
Maar wie denkt dat economische verlichting het regime uiteindelijk fundamenteel van gedachten zal doen veranderen, doet aan wensdenken. De fanatieke religieuze machthebbers besteden miljarden euro’s aan het bewapenen van buitenlandse terreurgroepen als Hamas in Gaza, Hezbollah in Libanon, de Houthi’s in Jemen en sjiitische milities in Syrië en Irak. Dat geld had ook de eigen economie ten goede kunnen komen.
Heilige wens om Israël te vernietigen
Het zaaien van terreur in de regio valt uiteindelijk bovenal te verklaren vanuit de heilige wens van de ayatollahs om Israël te bestrijden en uiteindelijk te vernietigen. Dat is geen overdreven alarmisme: het regime spreekt die wens al decennia openlijk uit, en ook deze week nog letterlijk.
‘De criminele zionistische bende moet volledig worden verwijderd uit Palestina,’ aldus een X-post van Khamenei maandag. De afgelopen jaren noemde hij de Joodse staat diverse keren een ‘kankergezwel dat moet worden vernietigd’.
Vanwege die ambitie is het naïef om ervan uit te gaan dat het fundamentalistische regime zijn atoomprogramma nooit voor een kernwapen zou gebruiken, zoals het zelf beweert.
De regering-Trump, die Israël als belangrijkste bondgenoot in het Midden-Oosten beschouwt, vertrouwt de ayatollahs terecht niet op hun woord. En daarom stelt hij Teheran voor twee keuzes: alle atoomambities en de steun aan proxies in de regio staken, of een verwoestende aanval op ondergrondse nucleaire faciliteiten tegemoet zien.
Zal dat een grote oorlog ontketenen? De vraag is hoe gegrond die vrees is.
Iran staat er zwak voor
Irans ‘As van Verzet’ is de afgelopen anderhalf jaar in heel de regio ingestort. Israël heeft de Hamas- en Hezbollah-top grotendeels uitgeschakeld, de Houthi’s in Jemen zijn recent zwaar getroffen door Amerika’s luchtaanvallen, en het Assad-regime in Syrië is eind vorig jaar gevallen.
Dat twee massale Iraanse raket- en droneaanvallen op Israël vorig jaar weinig aanrichtten, roept eveneens de vraag op of de Islamitische Republiek militair wel echt zo sterk is. Realistischer is de angst dat de ayatollahs ooit in een laatste wanhoopsdaad naar een atoombom kunnen grijpen.
Daarom moet het atoomprogramma volledig worden ontmanteld, zoals Trump eist. Zolang het ayatollah-regime aan de macht is, zal het dat zelf waarschijnlijk niet doen. En dus lijkt een aanval vroeg of laat aanstaande.
Wie zegt wat over de oplopende spanning tussen Trump en de ayatollahs?
Bronnen: Foundation for Defence of Democracies, The New York Times, The Wall Street Journal- ‘Trump maakt Teheran duidelijk dat het handhaven van een nucleair wapenprogramma niet langer een haalbare optie is,’ zegt Andrea Stricker, onderzoeker non-proliferatie en biodefensie bij de Foundation for Defence of Democracies, een conservatieve Amerikaanse denktank.
- ‘Iran kan ofwel vreedzaam onderhandelen over de volledige, geverifieerde en permanente ontmanteling van het programma en sanctieverlichting genieten, of de Verenigde Staten zullen het programma met geweld ontmantelen. Daardoor zullen belangrijke economische en militaire activa van het regime en zijn greep op de macht in gevaar komen.’
- ‘Stop Irans nucleaire dreiging met een deal, niet met een conflict,’ schrijft opinieredacteur nationale veiligheid W.J. Hennigan in The New York Times. Volgens hem is duidelijk dat een dwingende toon niet werkt. ‘Teheran wordt steeds verder van de onderhandelingstafel afgedreven.’
- Hennigan ziet liever een terugkeer naar een atoomakkoord als dat in 2015, waar Trump in 2019 uitstapte. Daarin werden de economische sancties tegen Iran verlicht in ruil voor toezicht op de atoomlocaties. Volgens Trump werkte de deal niet en ging Iran in het geheim door met verrijking van uranium, terwijl de extra inkomsten het land militair alleen maar sterker maakten.
- Een terugkeer naar exact dezelfde deal is volgens Hennigan niet meer mogelijk, maar de strekking zou hetzelfde moeten zijn: ‘Iran schroeft zijn kernprogramma terug voor de productie van splijtbaar nucleair materiaal voor kernwapens, in ruil voor vrijstelling van Amerikaanse sancties.’
- The Wall Street Journal schrijft dat het Witte Huis de duimschroeven moet aandraaien. ‘Iran is zwak. Zal Trump sterk zijn?’ Teheran verkeert niet in de positie om voorwaarden te stellen voor eventuele onderhandelingen, aldus de krant. ‘Ze hebben geen kaarten in handen, zoals Trump zou zeggen.’
- De WSJ vindt dat Barack Obama met zijn nucleaire deal (2015) de Iraanse atoomambities juist nieuw leven heeft ingeblazen in plaats van die in te dammen. En Joe Biden verlichtte de afgelopen jaren de sancties, waardoor Irans olie-export steeg van 300.000 vaten per dag in 2020 naar 1,7 miljoen per dag nu. ‘Biden kreeg als dank een Iraanse oorlog tegen Israël op zeven fronten en meer Iraanse nucleaire verrijking.’
- Daarom is de strategie van Trump van maximale druk op Iran de juiste, aldus de WSJ. Toch blijft de zakenkrant hopen dat hij Iran op die manier kan dwingen tot een deal waarin ‘het zijn nucleaire programma volledig zal verlaten en al zijn verrijkte uranium zal lozen’. Als het regime dat niet wil, ‘is het omdat het de weg naar een bom wil voortzetten en die gebruiken als de tijd rijp is’.
Zware Amerikaanse bommenwerpers naar Indische Oceaan: ‘Signaal aan Iran’
Het Pentagon heeft zeker zes B-2-bommenwerpers naar de Indische Oceaan gestuurd, meldt CNN. Dat is liefst 30 procent van Amerikaanse arsenaal aan stealth-bommenwerpers, een vliegtuigtype dat detectie kan omzeilen.
Satellietbeelden tonen de B-2-bommenwerpers op het eilandje Diego Garcia, onderdeel van de Chagos-archipel dat in handen is van Britse gebieden in de Indische Oceaan. Militair analist Cedric Leighton van CNN, zegt dat de verplaatsing van de B-2’s ‘is bedoeld om een signaal af te geven aan Iran, misschien wel meerdere signalen’.
Volgens Leighton zijn de bommenwerpers ook bedoeld als afschrikking naar de Houthi’s, op wie de Amerikanen de afgelopen weken al bombardementen uitvoerden. Maar: ‘Voor de Houthi’s zouden twee of drie voldoende zijn, zes wijst op een erg grote inspanning.’
De CNN-analist, tevens gepensioneerd kolonel in de Amerikaanse luchtmacht, weet dat de B-2 een zogenoemde Massive Ordnance Penetrator kan dragen. ‘Dat is een bom van 30.000 pond die is ontworpen om zogenoemde geharde en diep ondergrondse doelen te vernietigen.‘
Die bom zouden de Amerikanen kunnen gebruiken voor een aanval op de Iraanse nucleaire faciliteiten, waarvan een deel zich diep ondergronds bevindt. Dat is het geval in onder meer de plaatsen Fordow en Natanz. Nabij die laatste nucleaire faciliteit vernietigde Israël eind april 2024 een defensieradarsysteem, als reactie op de eerste grote Iraanse raketaanval.
De Amerikaanse veiligheidsdiensten verwachten dat Israël binnen een halfjaar Irans nucleaire faciliteiten wil aanvallen, meldde The Washington Post in februari dit jaar. Ook The Wall Street Journal berichtte destijds over dat plan van Israël, dat volgens Amerikaanse veiligheidsofficials hulp van de Verenigde Staten zou vergen vanwege de complexiteit ervan.
De Iraanse angst voor Israël is heel begrijpelijk