Europa flirt met China, zo bleek onlangs weer tijdens de G20-top in Hamburg. Het China-enthousiasme is mede te verklaren uit afkeer van de Verenigde Staten van Donald Trump. Dit is een gevaarlijke dwaling.
De woensdag voorafgaande aan de G20-top was misschien wel belangrijker dan de top zelf. De Duitse bondskanselier Angela Merkel bakte die dag in de Berlijnse dierentuin onder toeziend oog van twee panda’s zoete broodjes met de niet-gekozen Chinese president Xi Jinping. Diezelfde woensdag pleitte de gekozen Amerikaanse president Donald Trump bij het opstandsmonument in de Poolse hoofdstad Warschau voor de verdediging van westerse waarden zoals vrijheid en daarom voor nauwere samenwerking tussen Europa en de Verenigde Staten. Maar Merkel koos tijdens de top opzichtig de zijde van Xi.
Flirt met China past in naoorlogs Europees patroon
Merkels China-geknuffel past in een naoorlogs Europees patroon. Europa verloor tussen 1914 en 1945 de leidende positie in de wereld. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie werden onbetwiste supermachten. Het verweesde West-Europa werd in 1944 en 1945 bevrijd door Amerika en werd een Amerikaans protectoraat. Frankrijk trok dat slecht en probeerde zich hieraan te ontworstelen. Het verliet de NAVO, bond via de Europese Unie West-Duitsland aan zich, hield het Verenigd Koninkrijk buiten de EU en lonkte nadrukkelijk naar Moskou op zoek naar een positie tussen Amerika en de Sovjet-Unie.
In het Franse kielzog keek ook het bezette West-Duitsland steeds nadrukkelijker naar Moskou. Dit Europese geflirt met de communistische dictatuur in Moskou, volop gesteund door vooraanstaande West-Europese figuren, was een dwaalspoor.
Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie tussen 1989 en 1992 was er nog maar één leider, zo wist ook Europa: Washington. Maar intussen was langzamerhand Peking in beeld gekomen als Europa’s partner tegen de almacht van Washington. Dat was te danken aan de Amerikaanse president Richard Nixon die in 1972 het slot op de deur naar China had opengebroken, waardoor de Volksrepubliek economisch begon te bloeien.
‘Als Amerika het ene doet, doen wij altijd het andere’
President Jacques Chirac (1995-2007) was volstrekt open over de Franse positie tegenover de Amerikaanse dominantie: ‘Als Amerika het ene doet, doen wij altijd het andere.’ Chirac verweet de Amerikaanse president George W. Bush (2000-2008) zelfs een ‘unilaterist’ te zijn toen die een anti-aids- en anti-corruptieprogramma voor Afrika instelde. Hierdoor zijn vele Afrikanen van de dood gered, maar Chirac vond dat Afrika, zeker het Franstalige deel, zijn terrein was.
De top in Hamburg bevestigde wat al langer gaande is: Europa, en vooral het leidende Duitsland, kiest voor een nieuw dwaalspoor, dat ditmaal leidt naar Peking. Een dwaalspoor omdat China’s motieven discutabel zijn. Sinoloog, oud-bankier en ondernemer Henk Schulte Nordholt legt China’s agenda glashelder uit in zijn prachtige boek China & de barbaren.
Tot halverwege de negentiende eeuw bekeek China de wereld als volgt: het keizerlijke China was een superieure binnenring ‘onder de hemel’ waar de Chinese regels golden, daar omheen was een ring van ‘binnenste barbaren’ zoals de Koreanen en Mongolen die buiten de Chinese jurisdictie vielen maar zich wel hadden onderworpen aan de keizer.
De buitenste ring bestond uit de meest onwetende barbaren, onder wie de Portugezen, Nederlanders en Britten. De Nederlandse koopman Van Braam Houckgeest kreeg in 1795 een brief mee van de keizer waarin stond dat hij er vanzelfsprekend vanuit ging dat de Nederlanders ‘gehoorzaam!’ waren. Deze aannames manifesteren zich ‘in het huidige buitenlandse beleid van de Volksrepubliek steeds zichtbaarder weer (…)’ schrijft Schulte Nordholt.
Op weg naar een Pax China
China zet zijn nieuwe rijkdommen in om deze drie ringen te onderwerpen. Binnenlands houdt het de bevolking onder de duim door groeiende welvaart, censuur en repressie. De Oeigoeren, Tibetanen en inwoners van Hongkong weten er alles van. Ook claimt China de Zuid-Chinese Zee als binnenland. Het spuit eilandjes op, vestigt daar militaire bases en bedreigt de democratische republiek Taiwan.
Ring twee is de rest van Azië tot de Afrikaanse kust. Deze week opende de Volksrepubliek de eerste Chinese basis buiten Azië, in het Oost-Afrikaanse land Djibouti.
Ring drie is de rest van de wereld. Afrika en Zuid-Amerika weten er alles van. Landen met grondstoffen, vooral in Afrika, hebben zich deels uitgeleverd aan China.
In Europa en de Verenigde Staten doet China er alles aan om strategische zaken in handen te krijgen. Het koopt infrastructuur, zoals de Griekse haven van Piraeus, en hoogtechnologische bedrijven zoals het Zwitserse chemiebedrijf Syngenta (cruciaal voor de landbouw) en de Duitse robotmaker Kuka (tegen de enorme vergrijzing in China). In het Verenigd Koninkrijk gaan de Chinezen een kerncentrale bouwen.
Alleen handel op Chinese voorwaarden
De ruime toegang voor China tot Europa en Amerika is vreemd, want het is Europese bedrijven niet toegestaan Chinese bedrijven te kopen. Ten onrechte werd de Chinese president Xi Jinping in januari op de jaarlijkse bijeenkomst van regeringen en megabedrijven in Davos op het schild gehesen als beschermer van de vrijhandel. Jinping is voor handel op Chinese voorwaarden. Dat is geen vrijhandel. Donald Trump heeft dan ook gelijk als hij zegt dat Amerika een slechte deal heeft gemaakt. Dat geldt ook voor Europa.
De EU-top in februari op Malta werd gehouden in de door China gesponsorde Mediterranean Concert Hall. In het kader van het Chinese expansieprogramma Silk Road masseert China met giften Europeanen zijdezacht in de richting van horigheid aan Peking. De Pax Americana wordt geruisloos ingeruild voor de Pax China.
Obama zag Chinees gevaar wel
De Amerikaanse oud-president Barack Obama zag het Chinese gevaar en ijverde voor nauwere relaties met alle Aziatische landen, afgezien van Noord-Korea, en voor grotere militaire aanwezigheid in Azië. Net zoals de Sovjet-Unie door de Verenigde Staten werd omsingeld, zou China moeten worden omsingeld. Trump vindt de handelsdeal met China slecht maar, blies toch een Amerikaans vrijhandelsverdrag met onder meer China-haters Japan en Zuid-Korea op en zet alleen de militaire kant voort. Trump begrijpt dat China niet deugt, maar weet kennelijk niet wat hij daarmee moet.
Lees dit artikel nog eens terug
Merkels Europa, los van Trumps Amerika >
Merkel had in Hamburg Trumps pleidooi in Warschau voor bescherming van de vrije wereld moeten omhelzen. Zij had met hem moeten samenspannen tegen China door betere handelsvoorwaarden af te dwingen – een Trump-wens – en steun uit te spreken aan (democratische) staten die door China worden bedreigd. Als de Europese Unie ergens nuttig voor is, is het wel voor krachtpatserij tegen China. Samen met Amerika is dat een onverslaanbare combinatie.