Hoe verenigd is de NAVO daadwerkelijk in het vormen van een offensief tegen Poetin en in het verlenen van steun aan Oekraïne? De Russische invasie brengt scheuren binnen de NAVO aan het licht, die er al zitten sinds de Koude Oorlog, schrijft Roberta N. Haar.
Roberta N. Haar is hoogleraar Foreign Policy Analysis en Transatlantic Relations aan de Universiteit Maastricht en het University College Maastricht.
Lees de Engelse vertaling van dit artikel hier
Nu het een jaar geleden is dat Rusland Oekraïne binnenviel, vroeg Atlantisch Perspectief mij de balans op te maken van het Amerikaanse buitenlandse beleid ten aanzien van het conflict.
Staat Amerika na de midterm-verkiezingen en halverwege het presidentschap van Joe Biden nog steeds vooraan als belangrijke steunpartner aan Oekraïne? Of is de Amerikaanse enthousiasme om op te treden als het arsenaal van de democratie, geremd door vermoeidheid en het succes van Trumpiaanse isolationisten?
Voeg aan deze onzekerheid nog even belangrijke vragen toe over de bereidheid van Biden om leiding te blijven geven aan de VS en om de NAVO-leden te verenigen tegen Poetin. Het Oekraïens leger heeft duidelijk behoefte aan meer zware militaire uitrusting en munitie, waarop de VS in debat ging over de vraag of én wanneer er tanks moeten worden geleverd. De hulpvraag van Oekraïne suggereert dat er scheuren zijn ontstaan in het leiderschap, de eenheid en het vermogen van de VS om de verdediger te bewapenen.
Het strategische probleem van de NAVO na de Koude Oorlog
De mate van angst die het maandenlange ‘tankdebat’ teweegbracht weerspiegelde de net zo kwellende overleggen over andere wapensystemen. Het échte probleem met de stapsgewijze manier om wapens toe te voegen is dat de NAVO-bondgenoten, in het bijzonder de VS, geen duidelijk beeld hebben van het beoogde resultaat van de oorlog.
Het grote vraagstuk: moeten de leden van de NAVO en hun bondgenoten de Oekraïners de middelen geven om de oorlog te winnen? En wat zijn daarbij de doelen en de strategieën hierachter?
Lees ook: Met iedere belofte die wordt gedaan, om meer en betere gevechtscapaciteiten te geven aan Oekraïne, betekent dat de uitkomst van deze debatten steeds dichter bij daadwerkelijke steunverlening komt. Bijkomstig en evenmin positief is dat er bewustwording is ontstaan over het beschadigende effect van het gebrek aan strategie. Een recente omslag naar training en uitrusting van bataljons aan gewapende eenheden laat wél een duidelijkere strategie zien. Het is daarnaast een boodschap aan de indringer dat overwinning niet gemakkelijk zal zijn.
Het leiderschapsprobleem van de NAVO sinds de Koude Oorlog
Naast de problemen die de NAVO sinds de Koude Oorlog heeft met het bepalen van een duidelijke strategie, vertoont de NAVO regelmatig problemen op het gebied van leiderschap en solidariteit. Poetins observatie van de verdeeldheid tussen NAVO-bondgenoten deed hem zelfs geloven dat het Westen niet zou reageren op zijn invasie in Oekraïne.
Biden’s regering verdient lof voor de uitgesproken bereidheid om het voortouw te nemen bij een westerse militaire operatie en om eenheid te smeden in een internationale coalitie tegen Poetin. De Europeanen verdienen daarbij erkenning voor hun welwillendheid om samen met Amerika strenge sancties tegen Rusland op te leggen, die grote impact hadden op hun economieën.
De debatten over tanks zetten echter opnieuw vraagtekens bij de eenheid. Bijna een jaar na de oorlog kan men zich afvragen: is de NAVO nog zo eensgezind als vroeger? Het feit dat de Duitse kanselier Olaf Scholz weigerde om het voortouw te nemen bij het sturen van tanks van Duitse makelij duidde op verdeeld leiderschap en een afnemende eenheid.
Scholz ontzegde zelfs andere landen de toestemming om hun Leopard 2’s naar Oekraïne te sturen, ondanks dat een groeiend koor zei dat hij dat wel moest doen.
NAVO’s verplichtingenprobleem van na de Koude Oorlog
Een jaar geleden schreef ik in Atlantic Perspective dat Poetins oorlog tegen Oekraïne verschillende problemen heeft opgelost die de NAVO sinds het presidentschap van Obama achtervolgden, waaronder het uitvoeringsprobleem. De ongekende belofte van Scholz om 100 miljard euro te investeren in de strijdkrachten was een grote stap om het dilemma van een van Europa’s grootste landen op te lossen.
De belofte van Scholz liep echter uit op maanden aan teleurstelling, blunders, een incrementele houding van de Duitse minister van Defensie, Christine Lambrecht en op een algemeen onbegrip van de omvang van de problemen van de Bundeswehr, de Duitse defensie.
Lees ook: Om succesvol te zijn moet Scholz’ ‘Zeitenwende’, het door hem aangekondigde keerpunt binnen de Duitse defensie, eerst een einde maken aan de giftige bureaucratie en innovatieve manieren vinden om geld zinvol te investeren. Na dertig jaar economische verwaarlozing heeft het Duitse leger een ‘Zeitenbom’, nodig om met het verleden te breken als het zijn ‘Zeitenwende’ wil voltooien.
Ook Verenigde Staten worstelen met eigen wapenproductie
Naast deze specifieke Duitse problemen leveren de meeste landen in Europa, behalve de landen die het dichtst bij Rusland staan – plus het Verenigd Koninkrijk – geen grotere militaire inspanningen. Bij dit tekort aan bereidheid komt nog een groeiend tekort aan capaciteiten door slinkende legers. Zelfs de VS vertoonde deze uitvoeringsproblemen: het stuurde zoveel wapens dat de Amerikaanse militaire leiders zich zorgen maken dat het land niet genoeg heeft voor zijn eigen troepen.
Natuurlijk kosten wapens en training geld en in het kielzog van Biden’s enorme groene energie-uitgavenwetgeving zullen de Europeanen wellicht overgaan op hun eigen massale groene investeringen. Hoewel de Europeanen aanvankelijk blij waren dat de VS belangrijke wetgeving aannam om de klimaatverandering te bestrijden, werden ze er al snel minder blij mee toen ze beseften dat het onderdeel lokale bepalingen een voorkeursbehandeling aan Mexico en Canada geeft, ten opzichte van de EU.
Senator Joe Manchin van West Virginia maakte het gevoel van oneerlijkheid nog groter toen hij aan de Luxemburgse premier Xavier Bettel voorstelde dat de stijgende energiekosten konden worden gecompenseerd door langetermijncontracten af te sluiten met energieproducenten die in de VS zijn gevestigd. Voor de Europeanen steken dergelijke opmerkingen een als een dolk in het concept van eenheid.
Trans-Atlantische eenheid kan worden aangetast
Het bevestigt voor hen het vermoeden dat het Amerikaanse bedrijfsleven probeert te profiteren van de energieproblemen van de EU, als gevolg van de oorlog in Oekraïne. De Amerikanen vinden op hun beurt dat zij de Europeanen al lang hebben gewaarschuwd dat hun afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen een slecht idee was.
De realiteit van de trans-Atlantische betrekkingen, die na de oorlog in het teken staan van vijandelijke en economisch verschillende belangen, kan niet alleen het vermogen van de Europeanen ondermijnen om Oekraïne zinvolle militaire hulp te bieden, maar kan ook de trans-Atlantische eenheid aantasten.
Lees ook: Het streven van Biden’s regering om een aantal middelpuntvliedende krachten met elkaar in evenwicht te brengen – het multilateralisme ‘terug’ te brengen, de opkomst van China ‘af te remmen’, de Amerikaanse industriële macht een nieuw leven in te blazen en een NAVO-bondgenootschap leiden om Oekraïne te helpen – kan een averechts effect hebben en verkeerd uitpakken.
De voortekenen van Leopards en M1’s
Een jaar na de oorlog, nu de tekenen van de lente duidelijk worden in mijn tuin met bloeiende sneeuwklokjes, moet ik denken aan ‘De tragedie van Julius Caesar’ van Shakespeare, waarin een waarzegger tegen de dictator zegt: ‘Pas op voor de Iden van maart’. Het is een waarschuwing dat hij medio maart groot ongeluk en verraad zal ondervinden. Een voorbode die eindigt met de moord op Caesar, door het toedoen van zijn meest vertrouwde adviseurs. Wat zou een waarzegger tegen de huidige dictator zeggen nu hij stilstaat bij de ellende en terreur die hij zijn eigen burgers en die in Oekraïne heeft aangedaan?
Is de uiteindelijke uitkomst van de intense debatten in de herfst en winter over de vraag of Oekraïne de middelen moet krijgen om de oorlog te winnen, een voorspelling voor de lente om op te passen voor de voorbode van Leopards en M1’s?
Dit is wellicht een wonderlijke samenloop van omstandigheden die de dichter en politicoloog in mij naar boven haalt. Er overkomt wellicht niets met de dictator in maart, of in heel 2023. Maar we weten wel dat zijn militaire verliezen groot zijn, de rol van de VS als drijvende kracht achter het gezamenlijke antwoord van het Westen blijft staan, NAVO-landen hun banden met Russische fossiele brandstoffen verbreken, NAVO-bondgenoten steeds geavanceerdere militaire hulp naar Oekraïne blijven sturen. En we weten dat de Oekraïners niet bereid zijn om de strijd op te geven.