Na wantrouwen in nationale politiek dreigt ook vervreemding van lokaal bestuur

Het vertrouwen in de politiek blijft laag in West-Europa, getuige de overwinning van BBB bij de provinciale verkiezingen en het Franse verzet tegen de pensioenhervormingen. Lange tijd deed het lokale bestuur het beter, maar zelfs op dat niveau zit de klad erin, merkt Jonathan Holslag. 

Voor veel Europeanen is de centrumpolitiek als een muffe klerenwinkel: het is tijd voor iets anders. Terwijl in Nederland de BoerBurgerBeweging won in de provinciale verkiezingen, verzet Frankrijk zich tegen de pensioenhervormingen van president Emmanuel Macron. Het vertrouwen in de politiek en de tevredenheid over de democratie blijven laag. Lange tijd deden de lokale besturen het beter. Zij stonden dichter bij de mensen. Maar zelfs op dat niveau zit de mot erin.

Ik had dat nooit echt goed begrepen, tot vorige week, toen mijn eigen stadje in het geweer kwam tegen nieuwe verkeersplannen. Nu zijn er weinig zaken die sneller tot politieke opstoppingen leiden dan verkeersplannen. Iedere bewoner heeft er een mening over, en als dat niet zo is, dan wordt hij er wel toe gedwongen. Wat me vooral opviel in de hele discussie, was dat dezelfde kwaal die de nationale politiek verteert, nu ook lokaal toeslaat: een vervreemding tussen burger en beleidsmaker.

Het beleid wordt complexer en lokale besturen krijgen steeds meer verantwoordelijkheid toegeschoven. De burger zélf toont doorgaans  weinig belangstelling, tot zijn eigen belang wordt geraakt. Toch hebben de lokale beleidsmakers vaak boter op het hoofd. Terwijl ze zwaar inzetten op communicatie, beroepen ze zich steeds meer op dure studiebureaus en consultants om voeling te krijgen met hun stad en burgers. Je krijgt dan zichtbaarheid zonder betrokkenheid.

Politieke vervreemding op lokaal niveau is slecht voor de democratie

In het geval van mijn stadje, amper 36.000 inwoners groot, was de verstandhouding al pover. Een kwart van de burgers voelt zich serieus genomen door de politiek en daar hakt het nieuwe verkeersplan nog eens op in. Harmonicabussen zouden meerdere keren per uur door smalle straatjes denderen, met als gevolg wellicht versmalde voetpaden in een scholenbuurt en verzakkingen door de combinatie van moerasgrond en zware batterijbussen.

Het stadsbestuur verweerde zich met het argument dat het alles grondig had laten uitzoeken. Maar de planners leken even ver verwijderd van het terrein als een sterrentuurder van de planeet Pluto. Er was ook een participatietraject, gerund door een professioneel participatiebureau. Amper iemand had van dat traject gehoord. Burgers trokken uit protest naar de gemeenteraad. Daar werd het plan alsnog goedgekeurd: meerderheid tegen minderheid. Heerlijk, die democratie.

Als je het vertrouwen in de politiek wil beschadigen, moet je dat vooral zo doen. Lokale bestuurders moeten opnieuw zelf de boer op, om vat te krijgen op hun stad, te observeren, te praten en vooral te luisteren. Het heeft weinig zin om tienduizenden euro’s in studies en participatieprojecten te steken, als er geen goede verstandhouding is tussen burgers en de verantwoordelijken. Als de politieke vervreemding die zich op het nationale niveau manifesteert, ook doorzet op het lokale niveau, dan staat onze democratie er slecht voor.