China wil zakendoen in Centraal-Azië, waar voorheen Ruslandgezinde landen in grote onzekerheid verkeren. Peking ziet zijn kans schoon om deze energie- en grondstofrijke regio in het hart van Eurazië aan zich te binden en is ook Europa te slim af, schrijft Jonathan Holslag.
Terwijl Rusland zijn volle gewicht in de schaal legt om enkele meters terrein te winnen in het Westen, verovert China sneller en slinkser terrein in Centraal-Azië. Peking doet niet eens veel moeite om die machtsverschuiving te verdoezelen. Vorige week riep het de leiders van Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Turkmenistan en Oezbekistan samen voor topoverleg in Xian.
Die stad werd niet willekeurig uitgekozen. Xian was ooit de uitvalsbasis van Zhang Qian, de diplomaat en reporter die meer dan tweeduizend jaar geleden op missie werd gestuurd naar de regio. Toen al bekommerde China zich om de veiligheid langs de Zijderoute. Wat de top vandaag boeiend maakt, is dat hij plaatsvindt zonder Rusland. Hij passeert ook de Shanghai Cooperation Organisation (SCO), die werd opgericht als forum voor samenwerking in de bredere regio, met inbegrip van Rusland.
China omarmd uit vrees voor onvoorspelbaar Rusland
China en Rusland zitten vaker apart samen met de Centraal-Aziatische staten, maar nu komt de vergadering op een gevoelig moment. Veel regimes verkeerden het afgelopen jaar in grote onzekerheid. Eerst waren ze bevreesd dat de plannen voor gebiedsuitbreiding van het Kremlin niet beperkt zouden blijven tot Oekraïne. Maar vooral waren er zorgen over hoe Rusland zal omgaan met de enorme kosten van de invasie. Vanuit die onzekerheid wordt China omarmd als een voorspelbare partner.
Die toenadering laat Peking zich welgevallen. In de toekomst wil het nog meer grondstoffen en energie uit het hart van Eurazië halen. China wil bijvoorbeeld de capaciteit van de gaspijpleiding vanuit Turkmenistan en de oliepijpleiding vanuit Kazachstan uitbreiden. Het wil de overlast veroorzakende verwerking van grondstoffen ook steeds meer verplaatsen naar die regio. Op die wijze slaat het twee vliegen in één klap: het bouwt de binnenlandse vervuiling af én de afhankelijkheid van kwetsbare zeeroute .
China passeert EU als belangrijkste handelspartner Centraal-Azië
China is steeds zichtbaarder in Centraal-Azië. Veel bewoners hekelen de Chinese invloed, maar hun leiders zien geen andere keus. De Chinese economie is onmisbaar. De Europese Unie – traditioneel de belangrijkste handelspartner – kan niet meer overtuigen, ondanks nieuwe beloften en projecten. Het afgelopen jaar steeg het aandeel van China in hun uitvoer van 16 naar 23 procent; dat van de EU daalde van 36 naar 26 procent.
‘De staten van het Westen konden worden overgehaald om zich aan het hof te onderwerpen als buitenlandse vazallen,’ observeerde Zhang Qian. Zo ver zijn we nog niet. Maar nu Rusland en Europa het laten afweten, is China sowieso de lachende derde in deze belangrijke regio. En hoe sterker China staat in Centraal-Azië, hoe beter het zijn belangen kan verdedigen tegenover de Verenigde Staten, Japan en Taiwan in Oost-Azië.