Rusland gebruikt Afrika als wingewest. Moskou doet alsof het een alternatief is voor het Westen. Intussen gaan de plundering en de marginalisering gewoon door, schrijft Jonathan Holslag.
Daar stonden ze dan, op de kade in Sint-Petersburg: een zeventiental regeringsleiders van Afrikaanse landen. Ze vergaapten zich aan de marineschepen die in een parade voorbijgleden. Zijn soortgelijke schepen niet betrokken bij de beschietingen van Oekraïense graandepots, waardoor hoge voedselprijzen nu heel Afrika geselen? De Russisch-Afrikaanse top van vorige week bood een merkwaardig schouwspel.
In elk geval toonde het overleg hoe radeloos veel Afrikaanse leiders zijn. Op wapens en antiwesterse kritiek na, hebben de Russen hun niet zoveel te bieden. De schuldenkwijtschelding van 20 miljard dollar blijft vaag en beperkt in vergelijking met de honderden miljarden schuld die Afrika vandaag opnieuw moet afbetalen. Rusland is een kleine handelspartner voor het continent en een verwaarloosbare investeerder.
Multipolaire wereldorde niet meteen goed nieuws voor Afrika
Afrikaanse leiders praten graag over een veelpolige of multipolaire wereldorde, waarin zij pragmatisch hun partnerschappen kunnen vormgeven. De werkelijkheid is echter dat de alternatieven voor het Westen niet steeds zo gunstig blijken. Zelfs China is nu voorzichtiger geworden in het bekostigen van infrastructuur. India belooft veel maar levert weinig. Ook in de multipolaire wereldorde blijft Afrika marginaal.
Amper zeventien regeringsleiders reisden deze keer naar Sint-Petersburg. Tijdens de vorige top waren dat er nog meer dan veertig. Toch blijft Rusland in de schaduw van de oorlog in Oekraïne terrein winnen in Afrika. Russische staatsbedrijven wagen zich aan een aantal risicovolle energieprojecten waar westerse en zelfs Chinese bedrijven zich niet meer aan mogen wagen.
Wellicht meer Russische huurlingen dan Franse
De huurlingen van Wagner gaan verder met hun meedogenloze campagnes om Afrikaanse leiders af te schermen van rebellie. Populair maken ze zich er niet mee. Maar wie ligt er wakker van de verzuchtingen van het volk zolang Russische gevechtshelikopters boven de Sahel scheren? Er zijn vandaag wellicht meer Russische huurlingen in Afrika dan Franse gevechtstroepen. Na de Centraal-Afrikaanse Republiek, Libië en Mali komen nu ook Sudan en Eritrea in het vizier.
Wagner biedt Afrikaanse elites in ruil voor grondstoffen in een onverhuld neokoloniale modus bescherming aan die moet doorgaan voor een nieuw soort bevrijding tegenover Europa. Ook in geldkwesties verwijten Moskou en Peking Europa neokolonialisme, terwijl zij Afrika eveneens met een schuldenberg en soms bedenkelijke infrastructuurprojecten opzadelen. Dat was de schijn van Sint-Petersburg: de indruk wekken dat Afrika aan zet is, terwijl de plundering en de marginalisering gewoon doorgaan.