Europa kan niet verwachten dat Afrikaanse landen tijd en geld hebben voor Europese veiligheidsvraagstukken op migratiegebied. Migratiedeals zijn pas mogelijk als landen zelf intern stabiel zijn. Dat schrijft Jonathan Holslag.
Van het Atlasgebergte tot aan de Nijl liggen op verschillende plaatsen in de overgangszone tussen de groene Noord-Afrikaanse kust en de Saharawoestijn ruïnes van antieke muren en vestingen. Dit zijn overblijfselen van de Limes Tripolitanus, de tweeduizend jaar oude grensversterking van het Romeinse Rijk. Toen reeds ging men er in Europa van uit dat om de Middellandse Zee te beschermen het ook belangrijk was om invloed te hebben in Noord-Afrika. Noord-Afrika vormde de zuidelijkste verdedigingslinie van het imperium.
Dat beeld bestaat vandaag nog steeds. Europa beschouwt de Noord-Afrikaanse landen als zijn bolwerk tegen de groeiende vluchtelingenstromen uit zuidelijk Afrika.
Onze Zuidelijke limes zijn vandaag evenwel niet langer opgetrokken uit monolieten en brikken in oaseklei. Neen, onze hedendaagse limes worden gevormd door grenswachters die wij betalen om vluchtelingen terug de woestijn in te knuppelen, kustwachters die bootjes terugsleuren en opportunistische regimes die het afkoopgeld deels weer in Europa spenderen door goede sier te maken in mondaine oorden aan de Côte d’Azur.
De landen waarop Europa rekent om de vluchtelingen uit zuidelijk Afrika tegen te houden, vormen vandaag zélf een van de belangrijkste bronnen van de stroom vluchtelingen en migranten die Europa niet legaal binnenkomen. Eurostat rapporteert dat er tussen 2017 en 2021 jaarlijks gemiddeld 201.733 personen uit Afrika werden onderschept die op illegale wijze in Europa aankwamen. Van die personen waren er 38.988 afkomstig uit Marokko, 30.234 uit Algerije, 17.743 uit Tunesië en 9.270 uit Egypte.
Europa weet niet wat te doen
Bijna de helft van de Afrikaanse personen die Europa op onregelmatige wijze binnenkomen, is afkomstig uit de staten waarvan wij hopen dat zij Afrikaanse vluchtelingen tegenhouden. En er zijn er meer op komst. Gemiddeld 35 procent van de bevolking in die staten overweegt te migreren. De belangrijkste drijfveer blijft de economische uitzichtloosheid. Europa’s nieuwe limes staan op het punt te breken en Europa heeft geen benul hoe het met die realiteit moet omgaan.
In een tienpuntenplan presenteerde de Europese Commissie vorig weekeinde een samenraapsel van maatregelen: meer steun voor Italië en Frontex bijvoorbeeld, een snellere transit van vluchtelingen die in Italië aankomen naar andere lidstaten en meer samenwerking met landen in zuidelijk Afrika om uitgeprocedeerde personen terug te nemen. Alsof die landen niets beters te doen hebben. Als de toestand in Noord-Afrika ons iets leert, is dat het volgende: reken niet op andere staten voor de veiligheid van Europa als zij niet eens de veiligheid voor hun eigen burgers kunnen garanderen.