Pieter Cleppe: Klimaatbeleid krijgt krachtige tegenwind van kerende tijdgeest

Het klimaatbeleid van Europese landen en van de Europese Unie krijgt in toenemende mate te maken met tegenwind. De tijdgeest lijkt te keren. Vergaande demonstratie-acties en op degrowth georiënteerd beleid ontmoeten snelgroeiende tegenstand. Dat schrijft Pieter Cleppe in een ingezonden opinie.

Het vertrek van Frans Timmermans als EU-‘klimaat’-commissaris zou wel eens een keerpunt kunnen blijken. Timmermans is meer dan wie ook het gezicht van het streven van de Europese Unie (EU) naar steeds verdergaande klimaatmaatregelen. Nu denkt de politicus door een samengaan van zijn PvdA en de groenen te scoren bij de kiezer, maar het is maar de vraag of het zo verstandig is voor de PvdA om haar lot te verbinden aan een tanende politieke beweging.

Onder invloed ngo’s is Europese Commissie weinig enthousiast over kernenergie

In Brussel hebben groene, vaak door de EU gesubsidieerde ngo’s, grote invloed op het beleid van de Europese Commissie. Als gevolg daarvan is diezelfde EU-Commissie die zo graag enorm dure regelgeving doordrukt om de CO2-uitstoot te verminderen, heel wat minder enthousiast over kernenergie. Nochtans is dat de enige energiebron die tegelijk CO2-neutraal is en voldoende betrouwbaar om onze huidige levensstandaard te ondersteunen, gezien de algemeen gedocumenteerde tekortkomingen van wind- en zonne-energie.

In maart noemde EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kernenergie niet ‘strategisch’ voor het verminderen van CO2. Als de EU-Commissie dus niet enkel steenkool en gas, maar ook kernenergie afzweert, betekent dit een feitelijke omarming van degrowth. Daar is geen enkele democratische steun voor. Dan hebben we het nog niet gehad over het feit dat de EU-Commissie met dit standpunt het Euratom-Verdrag schendt, dat haar verplicht kernenergie te bevorderen.

Maar het tij lijkt te keren. Begin juli boekte de ‘nucleaire alliantie’ van pro-nucleaire EU-lidstaten, geleid door Frankrijk, een succes, aangezien het Europees Parlement een motie verwierp om zich te verzetten tegen het opnemen van kernenergie en gas als ecologisch duurzame economische activiteiten. Ook wereldwijd is er een nucleaire renaissance bezig, niet in het minst in Japan, waar er na de natuurramp nabij de kerncentrale van Fukushima slechts één bevestigd sterfgeval door kanker vastgesteld werd door de overheid. Als we kijken naar ‘sterftecijfers per eenheid elektriciteitsproductie’, is kernenergie veiliger dan windenergie en slechts iets minder veilig dan de veiligste energiebron, zonne-energie.

Niet enkel op het vlak van kernenergie moeten de zogenoemde ‘groenen’ bakzeil halen. De Oostenrijkse academicus Ralph Schoellhammer documenteert hoe ‘er in heel Europa verzet is tegen net zero’, het streven om CO2-uitstoot extreem te verminderen. Een voorbeeld is hoe de Duitse regering, met de groenen op sleutelposities, nu gedwongen wordt om nieuwe gasgestookte energiecentrales toe te staan.

Er ontstaat daarbij een steeds grotere kloof tussen de Duitse regeringscoalitie en de publieke opinie. In de afgelopen twee jaar is de steun voor de klimaat- en milieubeweging in Duitsland met 50 procent gedaald. Het aantal mensen dat zegt dat deze beweging ‘in principe mijn steun heeft’, is gedaald van 68 procent in 2021 naar 34 procent in 2023.

Een belangrijke factor zijn zonder twijfel de acties in heel Europa van klimaatactivistische groepjes zoals ‘just stop oil’, waarbij die zelfs mensen tegenhouden wanneer die zeggen naar het ziekenhuis te moeten gaan. De autoritaire en antidemocratische neigingen van wat we stilaan wel de ‘klimaatsekte’ kunnen noemen, zijn overduidelijk.

Verandering in klimaatbeleid

Maar in diverse Europese landen zijn nu duidelijke beleidsveranderingen zichtbaar. Terwijl de Duitse groenen erin geslaagd zijn om een radicale afwijking van de huidige consensus te blokkeren, gaat Zweden nu voluit voor kernenergie, een ommekeer in het beleid van veertig jaar geleden, terwijl het zijn reductiedoelstellingen voor fossiele brandstoffen verlaagt.

In België kwam de regering overeen met de Franse eigenaar van Belgische kernreactoren om er in elk geval nog een paar jaar een paar open te houden. De groenen zitten in de Belgische federale coalitie, maar ze werden gedwongen dit te accepteren.

Ook Italië overweegt opnieuw kernenergie, terwijl eerder dit jaar een gloednieuwe kerncentrale in Finland werd geopend en nieuwe nucleaire capaciteit werd aangekondigd in Tsjechië, Nederland en Frankrijk.

In Polen nam het ministerie van Klimaat en Milieu een principebesluit voor de bouw van een kerncentrale. Het land verzet zich ook hevig tegen het nieuwe klimaatbeleid van de Europese Unie en vecht zelfs de uitfasering van verbrandingsmotoren in 2035 aan bij het Europese Hof van Justitie.

Italië is een van de felste tegenstanders van het Europese groene dogma en verzet zich tegen nieuwe voorstellen op EU-beleidsniveau om een bijzonder dure renovatieplicht op te leggen voor gebouwen. 60 Procent van het gebouwenbestand van het land kan hierdoor worden getroffen. Een diplomaat noemde dit streven ‘krankzinnig en buiten het bereik van de meeste’ EU-landen.

Kiezersprotest tegen klimaatbeleid

Dit alles wordt niet alleen gedreven door economische zwaartekracht, maar ook door kiezersprotest. Vooreerst was er uiteraard de weergaloze verkiezingsoverwinning van de BBB in Nederland, eerder dit jaar. Ook hier gaat het niet alleen om een protest tegen nationaal groen beleid, maar is er een sterke link met EU-regelgeving. Het Europees Hof van Justitie is immers bijzonder rigide op het vlak van het aanpassen van natuurgebieden, wat wel eens nodig zal kunnen blijken voor een redelijke oplossing van het stikstofprobleem.

Verder zijn er de interessante ontwikkelingen aan de andere kant van Het Kanaal, in het Verenigd Koninkrijk, waar politici beginnen af te wijken van de EU-beleidsconsensus over groen beleid en klimaatverandering in het bijzonder. In juli leed de regerende Conservatieve Partij een grote nederlaag bij tussentijdse verkiezingen, maar dankzij lokaal protest tegen de gehate uitbreiding van zogenoemde ‘lage-emissiezones’ kon de partij ten minste een belangrijke zetel behouden – in Uxbridge, vroeger de zetel van Boris Johnson.

De boodschap lijkt te zijn doorgedrongen tot het leiderschap van de Conservatieve Partij, die al een tijdje worstelt met vreselijke peilingen, en plotseling komen er geluiden uit de Britse regering over het loslaten van haar beleid om het gebruik van benzineauto’s tegen 2030 uit te bannen.

Volgens Jacob Rees-Mogg, de voormalige minister van Economische Zaken is de les van Uxbridge dat ‘duur groen beleid niet populair is’. Hij dringt er bij de partij op aan om het verbod op nieuwe benzine- en dieselauto’s uit te stellen. Ook de Labour-partij gooide onlangs het roer om, toen haar leider Keir Starmer, van wie algemeen wordt verwacht dat hij de nieuwe premier van Groot-Brittannië wordt, verklaarde: ‘Ik haat bomenknuffelaars.’ Dat klinkt wel wat anders dan wat ‘Timmerfrans’ allemaal zegt.

Naar verluidt is Starmer, die een zeer grote kans heeft om volgend jaar de nieuwe Britse Premier te worden, niet opgezet met de ‘eco-activisten’ binnen zijn partij, omdat hij veel kritiek kreeg, zowel van binnen zijn partij als van de vakbonden, over Labour-plannen om nieuwe olie- en aardgasexploratie in de Noordzee te verbieden.

Verenigd Koninkrijk wijkt af van EU-klimaatbeleid bij ontbossing

Op één belangrijk punt is het Verenigd Koninkrijk al wezenlijk afgeweken van de consensus van de Europese Unie over het milieubeleid. Als het op ontbossing aankomt, erkent Groot-Brittannië gewoon de normen van zijn handelspartners, in tegenstelling tot de EU, die net heeft besloten om een hoop nieuwe bureaucratie op te leggen aan bijvoorbeeld Indonesische en Maleisische exporteurs van palmolie, in naam van de strijd tegen ontbossing. Dit ondanks het feit dat beide landen al via nationale certificeringsprogramma’s zoals de Malaysia Sustainable Palm Oil (MSPO) Board erin slaagden om de ontbossing fors te verminderen, met 64 en 57 procent respectievelijk, aldus Global Forest Watch, ook dankzij nieuwe regels tegen illegale houtkap.

Vanwege zijn liberale aanpak en in ruil voor de afschaffing van tarieven op palmolie, kon het Verenigd Koninkrijk dan ook toetreden tot de nieuwe trans-Pacifische handelsovereenkomst CPTPP. Aan de andere kant werden de handelsbesprekingen van de EU met Zuidoost-Azië in juni bevroren vanwege de starre houding van het land. De betrekkingen blijven gespannen.

Enkele dagen geleden waarschuwde Pamela Coke-Hamilton, uitvoerend directeur van de ITC, een gezamenlijk agentschap van de Verenigde Naties en de Wereldhandelsorganisatie, dat de nieuwe ontbossingsregels van de EU een ‘catastrofale’ impact op de wereldhandel kunnen hebben, omdat de regels in de praktijk grote bedrijven bevoordeelt. Zij zijn immers in staat om te traceren waar hun producten zijn geteeld, wat volgens haar het risico inhoudt dat kleinere leveranciers worden ‘afgesneden’ van handelsstromen.

Bijzonder belangrijk is voorts ook de gewijzigde houding van de Europese Volkspartij (EVP), die allicht de grootste fractie blijft in het Europees Parlement na de EP-verkiezingen volgend jaar. Begin juli ging de fractie fors tekeer tegen de voorgestelde natuurherstelwet van de EU, een zoveelste dure milieumaatregel die van bovenop wordt opgelegd. Naar verluidt zou de relatie tussen Commissievoorzitter Von der Leyen en EVP-fractieleider Manfred Weber, nochtans beiden lid van de Duitse CDU, tot het vriespunt zijn bekoeld. Het is in elk geval niet Von der Leyen die de tijdgeest mee heeft.