De avond dat de duivel vanuit Gaza uit zijn riool kroop, hield Pieter Waterdrinker een voordracht over een andere duivel: Vladimir Poetin. De oorlogen denderen al drie jaar voort. Er wordt dagelijks gebeld met Moskou. Met Kyiv. Met Tel Aviv. Met gevoelens van schuld, maar vooral van onmacht.
De hele week is het al oorlog in onze Franse voormalige schapenschuur. Het gerommel boven op zolder horen we al dagenlang. Het zouden toch geen ratten zijn? Toen stoof hij ineens weg. Over de keukentafel. Langs het trillende plateelserviesje van mijn lieve, lang geleden gestorven moedertje. Een granaat met een eekhoornstaart. Een loir, een relmuis, die we – meteen een spoiler – nog steeds niet hebben gevangen.
‘Daar heb je dan drie katten voor,’ verzuchtte mijn vrouw. Ze nam onze jongste poes Bantik, Russisch voor ‘strikje’, op schoot. De jaagster. ‘Bántik, Bantjóesja,’ begon ze haar strelend, maar vermanend toe te spreken. ‘Wat voor poes ben je nou? Kom, vang die relmuis eens!’
Ze had alles meteen door. Sindsdien is het tussen Bantik en de relmuis oorlog. Zoals tussen Moskou en Kyiv. Zoals tussen Israël en Hamas. Alleen: wie is wie? Wie is wat? Dieren kennen geen ideologie. Dieren kennen slechts instinct. Tel je instinct bij de ideologieën op, dan leidt het bij mensen dikwijls tot gruwelijke moorden.
Een uurtje na de vermaning aan de jongste poes ging mijn vrouw een appeltaart bakken. Weer een uurtje later was de oorlog opnieuw daar. In ons huis. Nu niet die tussen de dieren, maar één tussen mensen.
‘We weten niet wat te doen,’ belde onze neef Dima vanuit Haifa. ‘Wat denken jullie? Zal Hezbollah doorzetten? We horen hier soms raketten. Margarita is doodsbang. Ik werk, ik probeer er niet aan te denken.’
Op 7 oktober kroop de duivel uit zijn riool
Op 11 september 2001 stond ik in mijn werkkamer in hartje Moskou te bellen met mijn vriend Frank Westerman, die zes metrohaltes verderop woonde. Intussen scrolde ik wat door de berichten van persbureau Interfax. ‘Verrek,’ zei ik tegen Frank. ‘Vijf minuten geleden is in New York een vliegtuig tegen een wolkenkrabber aan gevlogen.’
Het werd een lang gesprek. We planden een dienstreis naar Siberië, volgende maand. Koud een half uur later zei ik tegen mijn vriend: ‘Nu ook al een tweede vliegtuig…’ Waarop hij in mijn oor bazuinde: ‘Wat?! Nee! Wat IS dit?!’ Een maand later waren we niet in Siberië, maar op de grens met Afghanistan. The War on Terror tegen de Taliban was begonnen.
Doet een verre oorlog heviger aan als je er gezichten bij ziet? Plaatsen? Als je de geuren daar in gedachten nog ruikt?
Op 7 oktober was ik in Rotterdam. Kort ervoor verbleef ik nog in Israël. De avond dat de duivel vanuit Gaza uit zijn riool kroop, hield ik in Rotterdam een voordracht. Over een andere duivel, die eerder uit het riool was gekropen. Vladimir Poetin. Met zijn inval in Oekraïne. Op 24 februari een jaar eerder.
Mijn vrouw was in de nacht van 7 oktober in Frankrijk vroeg gaan slapen. Ze hoorde van mij pas de volgende morgen vanaf de Kop van Zuid wat er was gebeurd. ‘Wat?! Nee! Wat IS dit?!’ De rest van de dag hing ze aan de lijn met familie in Israël. Maar ook met vriendinnen in Rusland die daar familie hebben. Die evenmin wisten wat te doen.
Ik ging naar de oorlog
De oorlogen denderen al drie jaar binnen in onze voormalige schapenschuur. We bellen met Moskou. Met Sint-Petersburg. Met Kyiv. Met Odesa. Met Tel Aviv. Met gevoelens van schuld, maar vooral van onmacht.
Vorig jaar hield ik het niet langer uit. Ik ging erheen. Naar de oorlog. Ik bezocht Odesa, Kyiv, Lviv. Snoof daar slechts wat kruitstof op van de ellende. Ik was erbij toen de oorlog op de Krim en in de Donbas begon, in 2014. Keerde er daarna geregeld terug. Wie kon bevroeden dat Poetin het handboek van Stalin volledig zou openslaan?
Nu mag ik niet meer. Van mijn vrouw. Ik ben haar tweede man. Ze was al eens eerder weduwe.
Met cijfers kun je goochelen. Optellen. Aftrekken. Delen. Vermenigvuldigen. Wat is 24 plus 7? Dat is makkelijk: 31. Maar waar is de geopolitieke Einstein die kan goochelen met zowel getallen als maanden? Wat krijg je bijvoorbeeld als je 24 februari 2022 optelt bij 7 oktober 2023? Of bij 11 september 2001? Ik denk een kleur. Zwart. Alles leidt slechts in één richting: back to black.