Yahya Sinwar is door Israëlische militairen in Rafah uitgeschakeld. De Hamas-leider zag de dood als een overwinning. En dat is de kern van het probleem in de oorlog tussen Hamas en Israël, schrijft Afshin Ellian.
De Osama bin Laden van Gaza is dood. Yahya Sinwar werd in 2004 tijdens zijn gevangenschap in Israël geopereerd aan een hersentumor, anders was hij al op natuurlijke wijze gestorven. Israëls justitie stemde in met zijn operatie, waarna Israëlische artsen hem zonder aarzeling opereerden.
Sinwar werd gered en gedood door Israëliërs. Hij koos voor dood. De dood zag hij als een overwinning. En dat is nou net de kern van het probleem.
De ring van wraak tussen Israëliërs en Palestijnen valt niet te doorbreken, omdat die al lang is getransformeerd in een ander soort ring: de ring van de dood.
Ring van wraak
De Griekse tragedieschrijver Aeschylos wist al ruim 2500 jaar geleden dat de ring van wraak moet worden doorbroken. In de Oresteia voert hij wraakzuchtige krijgsheren en krijgsdames op. Dit epos gaat over de periode na de Trojaanse oorlog, waarover Homerus dichtte in zijn onverwoestbare Ilias. Alles begon met liefde, en dat is het grootste verschil met de strijd in het Midden-Oosten.
Paris wordt verliefd op Helena en vlucht met haar naar Troje. Helena is de vrouw van de Spartaanse koning Menelaos, de broer van Agamemnon. (Agamemnon is de koning van Mycene en een afstammeling van Tantalos, die de goden uitnodigde voor een diner waarvoor hij bereid was zijn zoon te slachten. Wat een diner, wat een slachting!) Agamemnon offert zijn dochter op het altaar aan de goden, in ruil voor een gunstige zeilwind naar Troje – een goede reden voor zijn vrouw Klytaimnestra om hem te haten.
Na de oorlog vaart hij met zijn trofee Cassandra terug. Klytaimnestra en haar minnaar doden Agamemnon, waarop hun zoon Orestes, met behulp van zijn zus Elektra, zijn moeder weet te doden.
De dood baart de dood. De wraak en wederwraak vormen een ring. De wraakgodinnen laten Orestes niet los. Athene, de godin van recht, richt een juryrechtbank op. Iedereen moet het vonnis aanvaarden. Het einde van de wraak. In de Oresteia bezingt Athene de verzoening:
‘Ik verwelkom in mijn stad/ de grimmige onverzoenlijke/ godinnen van weleer/ die het duister nu achter zich laten./ Ik verheug me te horen/ hoe uw vervaarlijke stem/ een vriendelijke klank krijgt./ Het goede overwint met goedheid./ Niemand lijdt hier verlies.’
Aanbidders van de dood
De ring van wraak: vereffening na vereffening. Maar Sinwar en zijn nog levende jihadistische geestverwanten verkeren niet langer in de ring van wraak, maar in de ring van dood. Bin Laden, Sinwar en de Iraanse leider Ali Khamenei hebben de dood telkens gezien als begin van het echte leven voor jihadisten. Hun toespraken getuigen van een onmenselijke vertrouwdheid met de dood. Zij leven en geloven in een doodscultus.
Dit fanatisme van de islam noemde de Duitse filosoof Hegel een krachtige beweging, waarbij religie en terreur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Anders was voor de vroege jihadisten niet mogelijk geweest om in één eeuw zo veel gebieden te veroveren en zo veel mensen te dwingen zich aan de islam te onderwerpen.
Wie van het leven houdt, staat machteloos tegenover de aanbidders van de dood.
Een heroïsche dood is een dood die de held niet wenst, maar moet ondergaan voor het grotere goed. De Koran (3:169) zegt over een martelaar van de doodscultus: ‘En denkt niet van degenen die op de weg van Allah gedood zijn dat zij gestorven zijn. Zij leven zelfs bij hun Heer, zij worden voorzien.’
Vandaag zullen ze in Iran en elders in verklaringen verwijzen naar dit vers uit de Koran. En dan hebben we het nog niet gehad over de eeuwige maagden, fruit en wijn waarvan je geen hoofdpijn krijgt. Allemaal beloningen die Sinwar zou moeten ontvangen, in zijn echte leven dat nu is begonnen.
De legendarische Israëlische premier Golda Meïr zei: ‘We zullen pas vrede hebben in het Midden-Oosten als de Arabieren meer van hun kinderen houden dan dat ze ons haten.’ Wanneer zij van het leven hier en nu gaan houden, kunnen wij, aanbidders van het leven, de vrede bereiken.
Palestijnen massaal opgeofferd
Sinwar is thuis. Maar de Palestijnen die onder hem moesten lijden, blijven achter in de ruïnes van de Hamas-oorlog. Sinwar begon op 7 oktober 2023 de wrede aanval op Israëlische burgers en trok zo de Palestijnen mee in een uitzichtloze oorlog. Hij verkondigde dat Palestijnen massaal kunnen worden opgeofferd in de strijd.
Onder druk van de Iraanse leider Khamenei volgde Sinwar de in juli uitgeschakelde Ismail Haniyeh op. Khamenei hoopte dat niemand in Gaza zou durven de jihad te staken. Dat klopte wat betreft Sinwar, die zelfs eigenhandig vredelievende Palestijnen doodde. Maar de Iraanse ayatollah wordt met de dag eenzamer. Haniyeh, Sinwar, Hezbollah-leider Hassan Nasrallah – ze zijn allemaal dood.
En toch: in dit verhaal bestaat geen godin die een verzoening kan bewerkstelligen. In de ring van dood heersen alleen de doden.