Het urgente pleidooi van NAVO-topman Mark Rutte om de defensie-uitgaven te verhogen, zorgt bij Zihni Özdil voor een wrang gevoel. Was de oud-premier niet verantwoordelijk voor keiharde bezuinigen op defensie, en heeft hij de sociale voorzieningen niet al volledig uitgekleed?
We zijn niet in oorlog. Maar ook niet in vrede.
Wat betekenen deze woorden? Ze klinken heel diep. Maar als je er goed over nadenkt, is het best wel betekenisloos gezwets.
Zo opende Mark Rutte, voormalig premier van Nederland en tegenwoordig secretaris-generaal van de NAVO, donderdag 12 december zijn speech in Brussel: een urgent pleidooi voor verhoogde defensie-uitgaven.
Hij schetst een onheilspellend beeld van een wereld die afglijdt naar een permanente staat van conflict, aangedreven door de agressie van Rusland, China en andere autoritaire regimes.
‘Ik richt me tot de bevolkingen van de NAVO-landen,’ zei Rutte, ‘en in het bijzonder die van de Europese landen en Canada.’
Wij moeten, aldus Rutte, onze politici oproepen om hun defensiebudgetten drastisch te verhogen. En we moeten dat toen ten koste van, letterlijk, sociale voorzieningen zoals gezondheidszorg en pensioenen.
Beledigd door de speech van Rutte
Ik heb twee dagen nagedacht over waarom ik me ontzettend beledigd voel door deze speech van onze voormalige premier.
In deze column zal ik de uitkomst van die intellectuele queeste zo bedachtzaam mogelijk proberen te formuleren.
Ruttes oproep voor meer militaire uitgaven is op z’n zachtst gezegd opmerkelijk. Als premier van Nederland was hij de architect van langdurige, keiharde bezuinigingen op Defensie. Onder zijn leiderschap werd het Nederlandse leger tot op het bot uitgekleed: van tanks die aan het buitenland werden verkocht, tot een chronisch gebrek aan munitie en reservemateriaal.
Waarschuwingen van militairen en geopolitieke experts werden genegeerd door zijn kabinetten.
Nu, met een hoed van internationale verantwoordelijkheid op, slaat dezelfde Rutte alarm over het verval van de defensie-industrie en de gevolgen van jarenlange desinvesteringen.
Het is moeilijk niet cynisch te zijn over deze kentering. Het is alsof een polikliniek die eerder zijn hele medische apparatuur heeft verkocht, ineens eist dat de buurt nieuwe apparatuur koopt – en daarvoor bereid moet zijn de speeltuin en bibliotheek te sluiten.
Wie moeten van Rutte ‘offers’ brengen?
Het meest discutabele onderdeel van Ruttes speech vind ik daarom zijn pleidooi om sociale voorzieningen in te perken, om meer geld vrij te maken voor defensie. Hij beweert dat ‘vrijheid niet gratis komt’ en dat we bereid moeten zijn ‘offers’ te brengen.
Maar de offers van wie bedoelt hij precies?
In veel NAVO-landen staan sociale voorzieningen al onder druk door vergrijzing, stijgende zorgkosten en inkomensongelijkheid. De meeste burgers zullen de lasten van hogere defensie-uitgaven direct voelen, of dat nu is via hogere belastingen of via bezuinigingen op onderwijs, gezondheidszorg en pensioenen.
En Nederland staat in dit opzicht al helemaal op het randje van omvallen, dankzij de radicaal neoliberale omwenteling in ons land onder de bezielende leiding van, jawel, diezelfde Rutte.
Ruttes impliciete boodschap is dat nationale veiligheid belangrijker is dan sociale zekerheid.
Maar wat is een natie zonder sterke sociale fundamenten? Kunnen we werkelijk spreken van ‘vrijheid’ en ‘veiligheid’ als mensen moeite hebben om hun basisbehoeften te vervullen?
Veiligheid is meer dan raketten en tanks
Interessant is Ruttes vraag aan ons, de bevolking, om onze banken en pensioenfondsen te dwingen te investeren in de defensie-industrie. Hij stelt dat defensie ‘niet in dezelfde categorie valt als drugs of pornografie’ en pleit ervoor om het morele stigma rond wapenproductie te doorbreken.
Hier schuurt zijn pragmatische realpolitik met de ethische vraagstukken die burgers al decennialang bezighouden.
Wat Rutte nalaat te adresseren, is hoe NAVO-landen een bredere strategie kunnen ontwikkelen die verder gaat dan militaire macht. Hoe kunnen diplomatie, economische samenwerking en het aanpakken van klimaatverandering bijdragen aan een stabielere wereldorde? Het blijven overslaan van deze vraagstukken reduceert veiligheid tot een kwestie van raketten en tanks, terwijl de oorzaken van instabiliteit onaangeroerd blijven.
Speech van NAVO-baas Rutte laat een wrang gevoel achter
Ruttes speech roept op tot actie, maar laat een wrang gevoel achter. Het is niet alleen de hypocrisie van een man die jarenlang de Nederlandse defensie verwaarloosde, maar ook de toon waarmee hij burgers vraagt meer nóg op te offeren.
Het NOS Journaal bevroeg hem kritisch daarover. Zijn antwoord:
Als de Russen het overnemen, is het allemaal (sociale voorzieningen zoals onderwijs, zorg en pensioenen, red.) kapot.
Ook deze zin straalt als een ster in de hemel der infantiele drogredeneringen. Die schrale sociale voorzieningen die hij zelf in Nederland heeft achtergelaten, moeten nu kapot voor het leger, want anders komen de Russen ze kapotmaken.
Sociale voorzieningen nodig voor stabiele democratie
Als Rutte werkelijk gelooft dat veiligheid de hoogste prioriteit heeft, moet hij ook erkennen dat veiligheid begint bij een sterke en rechtvaardige samenleving. Sociale voorzieningen zijn geen luxe, maar een essentieel onderdeel van een stabiele democratie.
Zonder die basis zal geen enkele tank, drone of straaljager ons redden.
Dat een paar procent meer belasting heffen op vermogens van de ultrarijken beter zou werken voor het bekostigen van defensie, is de NAVO-baas in alle drukte alweer vergeten.