Er heerst groeiend optimisme over een potentiële Gaza-deal, met een staakt-het-vuren en de vrijlating van gijzelaars. Vijf vragen.
1. Waarom is er nu wel kans op een doorbraak ?
Hamas is voor het eerst bereid een belangrijke concessie te doen: tijdens de eerste fase van een deal mogen Israëlische troepen in Gaza blijven. Dat was lange tijd het belangrijkste struikelblok. De impasse is doorbroken door het groeiende isolement van de terreurbeweging. Hezbollah in Libanon is gedecimeerd, het Assad-regime in Syrië gevallen en de invloed van Iran tanende. Hamas is op zichzelf aangewezen en wil redden wat er nog te redden valt.
Israëlische functionarissen zijn ervan overtuigd dat daardoor voor het einde van het jaar, en mogelijk zelfs al voor de Kerst, een deal kan worden beklonken. Een ander hoopvol teken is dat de Verenigde Staten, die bij eerdere overlegrondes steeds optimistisch waren, nu juist de verwachtingen proberen te temperen.
2. Hoe ziet de beoogde Gaza-deal eruit?
Over de precieze details wordt nog onderhandeld, maar de contouren zijn al wel duidelijk: in eerste instantie een staakt-het-vuren van zestig dagen, waarbij maximaal dertig gijzelaars vrijkomen (ouderen, vrouwen, zieken en gewonden) in ruil voor een nog nader te bepalen aantal Palestijnse gevangenen. Tijdens het bestand dient er verder te worden gesproken over een meer permanent akkoord en de vrijlating van de rest van de gijzelaars.
Er zitten nog altijd 96 mensen vast in Gaza. In het meest optimistische scenario zijn er 50 van hen nog in leven. De inschatting is dat zij er fysiek en psychisch zeer slecht aan toe zijn. Haast is geboden, zeker nu de winter nadert.
3. Welke obstakels bedreigen de Gaza-deal?
Er is onenigheid over het precieze aantal gijzelaars dat in eerste instantie moet vrijkomen. Daarnaast stemt Israël niet in met de vrijlating van sommige Palestijnse gevangenen. Onder wie Marwan Barghouti, een zeer populaire leider die meerdere levenslange gevangenisstraffen uitzit wegens betrokkenheid bij een reeks aanslagen.
De echte problemen doemen op na de eerste fase. Hamas houdt voet bij stuk dat er een definitief einde aan de oorlog moet komen voordat het de rest van de gijzelaars vrijlaat. Daar weigert de Israëlische regering mee in stemmen, ook al staat zij onder druk van de bevolking en de families van de gijzelaars om dat wel te doen.
4. Wat is de rol van Donald Trump in de Gaza-deal?
De toekomstige Amerikaanse president heeft diverse keren gedreigd dat de ‘hel zal losbarsten’ als de gijzelaars niet vrijkomen voor zijn inauguratie. Het is gissen wat hij daarmee bedoelt. Een militaire actie door de Amerikanen lijkt uitgesloten en zou waarschijnlijk ook weinig effect hebben in een gebied waar het Israëlische leger al meer dan een jaar opereert.
Premier Benjamin Netanyahu vroeg de Republikein deze week al om de druk op te voeren bij de bemiddelaars Egypte, Qatar en, in iets mindere mate, Turkije. Hoewel nog niet in functie, bemoeit Trump zich al volop met het Midden-Oosten. Zo stuurde hij deze week zijn beoogde ‘gijzelaarsgezant’ naar Israël.
5. Hoe staat Benjamin Netanyahu erin?
De Israëlische premier leek lange tijd bewust een gijzelaarsdeal tegen te houden, uit angst dat daardoor zijn regering zou vallen. Zijn extreem-rechtse coalitiepartners willen geen einde aan de oorlog, maar de annexatie van (delen van) Gaza. De verwachting is dat zij wel zullen instemmen met de eerste fase van een eventueel akkoord, om vervolgens een permanente oplossing tegen te houden.
Netanyahu heeft hun steun hard nodig, zeker nu hij begonnen is aan zijn getuigenverklaring in de drie corruptiezaken tegen hem. De rechters gaven hem dinsdag 17 december vrijaf vanwege een urgente zaak. Media speculeren dat het om een potentiële gijzelaarsdeal gaat. Het zou een mooi cadeau zijn voor Kerstmis/Chanoeka, maar een tijdelijk bestand en een gedeeltelijke vrijlating lijkt vooralsnog het hoogst haalbare.