Officieel moet er nog over worden gestemd, maar de kaarten zijn allang geschud: Saudi-Arabië krijgt woensdag het WK voetbal van 2034 toegewezen.
Een feestelijke bekendmaking komt er niet. Geen brief uit een enveloppe, geen grijnzende FIFA-voorzitter die nog even de spanning erin houdt, geen livestream met juichende fans vanuit de kandidaat-landen. In alle stilte krijgt Saudi-Arabië op woensdag 11 december het WK voetbal van 2034 toegewezen. Dat zal met een overweldigende meerderheid gebeuren en het is zelfs de vraag of er ook maar één van de 211 FIFA-leden zal tegenstemmen. Saudi-Arabië is een dictatuur zonder vrije meningsuiting die 200 executies per jaar uitvoert, vaak na schijnprocessen.
Om dat land een WK te bezorgen, zonder gênante protesten bovendien, werd een constructie opgezet waar Machiavelli jaloers op zou zijn. Op 11 december wordt namelijk ook het WK van 2030 toegewezen. Dat zal zich afspelen in Spanje, Portugal en Marokko: er zijn geen tegenkandidaten. Na een onduidelijke procedure, zonder officiële vraag van de betrokken landen, blijkt dat de eerste drie wedstrijden van het WK van 2030 worden gespeeld in Argentinië, Paraguay en Uruguay.
Deadline vervroegd
De officiële reden voor de korte passage door Zuid-Amerika is de viering van het honderdjarig bestaan van de Wereldbeker, die voor het eerst op het spel stond in Uruguay in 1930. Het FIFA-charter zegt dat het WK niet twee keer op rij op hetzelfde continent mag plaatsvinden. Dat komt Saudi-Arabië bijzonder goed uit: landen uit Europa, Afrika en Zuid-Amerika konden zich niet kandidaat stellen om het WK van 2034 te organiseren. Een mogelijke kandidatuur uit Oceanië, van Australië, werd geblokkeerd toen de FIFA plots besloot de deadline voor een kandidatuur met drie jaar te vervroegen.
Om de zaak helemaal te beklinken, werd de toewijzing van de WK’s van 2030 en 2034 gekoppeld. Wie tegen de kandidatuur van Saudi-Arabië wil stemmen, stemt tegelijk ook tegen Spanje/Portugal/Marokko + Argentinië/Paraguay/Uruguay, en jaagt zo de halve voetbalwereld tegen zich in het harnas. Journalisten die kritische vragen willen stellen, maken weinig kans: het FIFA-congres dat over de WK’s beslist, gebeurt voor de eerste keer in de geschiedenis online.
Dat een WK tien jaar voor de start al wordt toegewezen, is nog maar één keer eerder gebeurd, namelijk bij het wereldkampioenschap in Qatar in 2022. Het ontmoedigt alle verzet, want tien jaar lijkt nog zo ver weg. De concurrentie weggemaaid, protest verhinderd: uiteindelijk bleek Saudi-Arabië de enige kandidaat voor het WK van 2034.
De ‘stemming’ over de kandidatuur van de oliestaat dient één doel: zorgen dat alle voetbalfederaties ter wereld mee in het bad zitten. Zij dragen nu de morele verantwoordelijkheid voor een beslissing die bij het brede publiek op onbegrip zal stuiten.
Trumps schoonzoon
Dat in het voetbal het grote geld alles bepaalt, zal niemand nog verbazen, maar de brute manier waarop Saudi-Arabië in recordtijd de macht in ’s werelds grootste sport kocht, is ongezien. Die veroveringstocht begon in 2017 en is de vrucht van een merkwaardige samenwerking tussen de Saudische dictator Mohammed bin Salman, FIFA-voorzitter Gianni Infantino en de entourage van Donald Trump.
De Verenigde Staten zitten al jaren te vlassen op het WK voetbal. De Amerikanen wilden in 2022 het wereldkampioenschap organiseren, maar na een aantal onverkwikkelijke deals belandde dat toernooi in Qatar. Vier jaar later zouden de Amerikanen er niet opnieuw naast grijpen. In 2017 schaarde de toenmalige president Donald Trump zich achter de kandidatuur. Al dan niet toevallig heeft Trump vrienden met sterke zakelijke belangen in het Amerikaanse voetbal, als eigenaren van clubs of stadions.
Dat het WK van 2026 naar de Verenigde Staten zou gaan, was eigenlijk al in kannen en kruiken, maar de figuur Trump bemoeilijkte de zaak. De toenmalig president sprak in die jaren over een grensmuur met Mexico, hij noemde Zuid-Amerikanen ‘bad hombres’ en had een inreisverbod afgevaardigd voor inwoners van moslimlanden.
Er leefde een reële vrees dat de internationale gemeenschap de middelvinger zou opsteken naar Trump door de Amerikaanse kandidatuur te torpederen. Die vernedering wilde de Amerikaanse president zich besparen. Canada en Mexico werden uitgenodigd om zich bij de kandidatuur van de Verenigde Staten aan te sluiten, met de belofte dat Trump zelf niet het hoogste woord zou voeren bij het voorstellen van hun gezamenlijke organisatie.
Kushner
De Canadezen en de Mexicanen konden niet vermoeden dat Donald Trump ook in 2026 Amerika’s president zou zijn. Trumps schoonzoon Jared Kushner was tijdens zijn eerste ambtstermijn speciaal gezant voor het Midden-Oosten namens de Verenigde Staten. Het Amerikaanse maandblad Vanity Fair onthulde dat Kushner de opdracht kreeg om in de Golfstaten steun te werven.
In 2017 bezocht hij de Saudische kroonprins Bin Salman. Wereldproblemen genoeg om over te praten, maar blijkbaar ging de ontmoeting voornamelijk over voetbal. Kushner en Bin Salman sloten een verstrekkende deal, meent Vanity Fair, die meer omvat dan de Saudische steun voor het WK van 2026. Op dat moment kwam Gianni Infantino in beeld, in 2017 net verkozen als nieuwe voorzitter van de FIFA. Infantino had in zijn verkiezingscampagne beloofd om het budget van de FIFA stevig op te trekken, geld dat zou doorstromen naar de nationale voetbalfederaties.
6 Kings Slam
In ruil voor het WK van 2026 (naar de Verenigde Staten) en het WK van 2034 (naar Saudi-Arabië) spanden Jared Kushner en Mohammed Bin Salman zich in om Infantino’s verkiezingsbeloften waar te maken. De Saudische voetbalfederatie diende het voorstel in om elke twee jaar een WK te houden – een plan dat gelukkig in de prullenmand is beland. Hoe kon de FIFA nog meer inkomsten genereren? Met een nieuw toernooi. De eerste editie van de FIFA Wereldbeker voor clubs zal zich volgende zomer afspelen in de Verenigde Staten, in de stadions van Trumps zakenvrienden.
Spelers, fans, clubs, sponsoren en televisiezenders vinden het nieuwe WK voor clubs een draak. Een extra toernooi dat een maand duurt, in juli: daar zit niemand op te wachten. De Spelersvakbond FIFPro onderneemt zelfs juridische stappen, uit vrees voor blessures door overbelasting. Er gingen geruchten dat het impopulaire toernooi te elfder ure zou worden afgevoerd, maar Saudi-Arabië zorgde voor een laatste strohalm.
Normaal gezien betalen televisiezenders de organisatoren van sportwedstrijden een flinke som om ze live te mogen uitzenden. In Saudi-Arabië ligt dat anders. De Saudi’s betalen televisiezenders om hun nationale competitie, de Saudi Pro League, uit te zenden, want ondanks dure supersterren als Cristiano Ronaldo, Neymar en Karim Benzema is geen hond geïnteresseerd in de Saudi Pro League.
Volgens de Britse krant The Times gaan de Saudi’s nu ook betalen voor een toernooi buiten hun landsgrenzen, waarmee ze op het eerste gezicht niets te maken hebben. Er lijkt iets vreemds aan de hand met de 6 Kings Slam, een exhibitietoernooi met zes tennistoppers in de maand oktober in de Saudische hoofdstad Riyad.
Grof geld
Sportstreamingzender DAZN kreeg een buitensporige som geld toegestopt om de 6 Kings Slam wereldwijd uit te zenden. Volgens The Times gaat het om een bedrag dat niet te verklaren valt zonder ander motief. De FIFA heeft nog steeds geen televisiedeal voor het WK voor clubs van volgende zomer. The Times vermoedt dat DAZN grof geld zal betalen voor de uitzendrechten, op verzoek van de Saudi’s.
DAZN is trouwens ook de huidige rechtenhouder van het Belgische profvoetbal. Aramco, het staatsoliebedrijf van Saudi-Arabië, is sinds april ‘exclusieve partner’ van de FIFA: een overeenkomst ter waarde van 950 miljoen euro. Aramco, Air Ryadh en het nationale investeringsfonds van Saudi-Arabië zijn ook de hoofdsponsors van het WK van 2026 in de Verenigde Staten. Diezelfde bedrijven zullen wellicht ook de rekening betalen voor het WK voor clubs. En zo wordt een toernooi dat niemand wil economisch levensvatbaar gemaakt.
Vier uur slaap
Het officiële protest tegen het Saudische WK van 2034 mag dan gesmoord zijn, qua pr hebben de Saudi’s het spel nog niet gewonnen. De Britse zender ITV draaide een schrijnende documentaire achter de schermen op Saudische bouwwerven. Migrantenarbeiders uit Nepal en Bangladesh leven er in erbarmelijke omstandigheden. Een chauffeur klaagt dat hij en zijn collega’s vier uur slaap krijgen per nacht, waardoor verkeersongevallen vaste prik zijn. Op bouwwerven sneuvelen arbeiders onder een loden zon. Rouwende families vernemen nooit wat er is gebeurd, en van compensatie is al helemaal geen sprake.
Amnesty International dringt erop aan de toewijzing van het WK te blokkeren. De mensenrechtenorganisatie publiceerde diverse kritische rapporten over de leefomstandigheden van de arbeiders en over hoe Saudische dissidenten worden gemarteld of gedood. De Saudische overheid noemt die rapporten ‘desinformatie’.
Volgens wereldvoetbalbond FIFA belooft Saudi-Arabië om ‘zich volledig te houden aan de paragraaf rond mensenrechten uit het nieuwe FIFA-charter’. Die paragraaf kwam er na de ook al schandelijke Wereldbeker in Qatar, maar Saudi-Arabië belooft nog schrijnender te worden. Alle Golfstaten hebben een kwalijke reputatie als het gaat om de behandeling van migrantenarbeiders, maar Saudi-Arabië spant de kroon.
Bouwwoede
De Saudische bouwwoede overtreft alle superlatieven. Neem het Mohammed bin Salman-stadion. Dat zal verrijzen boven op een klif, aan één kant open, zodat een indrukwekkend panorama ontstaat op een bergketen. Voorziene kostprijs: 285 miljoen euro. Of neem het NEOM Stadium, dat 480 miljoen zal kosten. Dat wordt het gezicht van de stad Neom, die nog niet bestaat.
Neom wordt een stad op één rechte lijn van 200 meter breed en 110 kilometer lang. Het voetbalstadion torent 350 meter boven Neom uit, en is alleen te bereiken via hogesnelheidsliften, als een enorm uitkijkplatform. De computersimulaties van het NEOM Stadium doen denken aan Blade Runner.
Het werk aan het stadion is nog niet begonnen, maar Neom is nu al de grootste bouwwerf ter wereld. Er werken zo’n 140.000 arbeiders, voornamelijk migranten. Het Saudische bidbook vermeldt geen totaalbudget, maar het gaat duidelijk om een investering van vele miljarden, met ook nog 185.000 nieuw te bouwen hotelkamers en reusachtige infrastructurele werken.
Duurzaamheid
Toch beweren de Saudi’s dat hun WK vóór alles om duurzaamheid draait. Dat slaat vooral op duurzame bouwmaterialen en -technieken. In de hoofdstad Riyad staan al vijf stadions die men in principe makkelijk kan uitbreiden om dienst te doen bij een WK, maar die zullen in 2034 niet worden gebruikt.
De nadruk op duurzaamheid is nochtans niet uit de lucht gegrepen: de Saudi’s vrezen dat hun ambitieuze plannen worden gefnuikt door een tekort aan materialen en machines. Over een gebrek aan werkkrachten blijken ze niet bezorgd.