Uitgeverij De Geus heeft drastisch ingegrepen bij een vertaling die Harm Damsma heeft gemaakt van het boek The Fire Next Time van de Amerikaanse schrijver James Baldwin. De uitgever heeft overal waar Damsma ‘Negro’ had vertaald met ‘neger’, dit veranderd in ‘zwart’, en waar ‘white’ was vertaald met ‘blanke’, dit veranderd in ‘wit’.
In zijn pamflet, dat in 1963 verscheen, gebruikt Baldwin (1924-1987), die zelf zwart was, een kleine honderd keer het woord ‘Negro’ – met hoofdletter – om zichzelf en zijn rasgenoten aan te duiden. Damsma (1946) heeft dit woord bewust vertaald met ‘neger’ (en ‘white’ met ‘blanke’). Het was volgens hem ‘toentertijd het gebruikelijke, waardevrije woord dat door fatsoenlijke mensen in Nederland – witte én zwarte – werd gebezigd.’
In VS was ‘Negro’ binnen tien jaar na verschijning veranderd in ‘black’
Meer achtergrond bij dit verhaal
Words Matter: Waarom we af moeten van het zwartwit-denken in de taal
Bovendien is het historisch gezien een relevant gegeven, omdat het de ophanden zijnde omslag in taalgebruik markeert, aldus Damsma in een nawoord bij zijn vertaling. Binnen tien jaar na verschijning was ‘Negro’ in de Verenigde Staten veranderd in ‘black’.
Damsma vindt het onjuist Baldwin woorden in de mond te leggen die hij destijds (voor de omslag) onmogelijk kan hebben gebruikt. Tot zijn spijt, ‘en tegen mijn zin’, zijn op last van de uitgever de woorden ‘neger’ en ‘blanke’ echter uit zijn vertaling verwijderd en vervangen door ‘de thans vigerende politiek correcte termen wit en zwart’, meldt Damsma in zijn nawoord.
‘Recht doen aan auteur in taal van nu, met inclusiviteit als uitgangspunt’
De uitgever heeft met deze veranderingen geprobeerd ‘recht te doen aan de auteur in de taal van het Nederlands van nu, met inclusiviteit als uitgangspunt.’ De Nederlandse uitgever staat daarin alleen, want in de Engelstalige herdrukken van The Fire Next Time, zoals bijvoorbeeld die van het toonaangevende Penguin uit 2017, wordt ‘Negro’, dat gemiddeld één keer per bladzijde voorkomt, gewoon gehandhaafd.
Baldwin werd in 1953 één klap beroemd met zijn roman Go Tell It on the Mountain. De essaybundel The Fire Next Time was een bestseller en maakte van hem een van de woordvoerders van de strijd voor de burgerrechten in de Verenigde Staten. Andere boeken van Baldwin zijn onder meer Giovanni’s Room, Another Country en If Beale Street Could Talk.
Lees ook: Beeldenstorm in de taal? Waarom nu ook ‘ontdekken’ al een gevoelig woord is