Wereldmusea: voortaan extra factcheck bij beladen historische tentoonstellingen

Het Nationaal Museum van Wereldculturen laat tentoonstellingen over beladen historische onderwerpen – zoals de koloniale tijd – voortaan extra checken door externe deskundigen op feitelijke onjuistheden. De eerste testcase is de grote tentoonstelling over het kolonialisme in het Tropenmuseum in Amsterdam, die gepland staat voor 2022.

Dit zegt directeur Stijn Schoonderwoerd deze week in weekblad EW, in een reconstructie van de gang van zaken bij de succesvolle en veelgeprezen fototentoonstelling Dossier Indië van Thom Hoffman in het Wereldmuseum in Rotterdam. Na een klacht van een bezoeker, kort na de opening, over fouten in de begeleidende teksten vroeg het museum twee externe deskundigen om als onafhankelijke factcheckers de teksten na te vlooien op feitelijke onjuistheden.

‘Tientallen fouten of foutieve formuleringen’

Een van hen was Remco Raben, bijzonder hoogleraar koloniale en postkoloniale literatuur en cultuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Raben zegt tegen EW dat hij ‘tientallen fouten of foutieve formuleringen’ in de teksten heeft gevonden en gerapporteerd aan het Wereldmuseum. Sommige correcties werden vrij snel doorgevoerd, andere pas een jaar na de opening, zo blijkt uit de reconstructie.

Hoffman – die niet werd ingelicht over de correcties – verweert zich in EW  tegen de kritiek. Hij bestrijdt dat de gesignaleerde onjuistheden onjuist zijn en legt uit op grond van welke bronnen hij tot zijn keuzes kwam. ‘Raben heeft geen sterke zaak,’ zegt Hoffman. Raben blijft bij zijn kritiek en vindt dat de onjuistheden die hij vond ‘blijk geven van grote slordigheid van betrokkenen’.

‘Wat de ene deskundige fout vindt, hoeft de andere nog niet fout te vinden’

Schoonderwoerd erkent in EW dat een aantal correcties sneller had kunnen worden doorgevoerd, maar vindt verder dat het museum ‘het goed heeft opgepikt’ door snel na de klacht twee deskundigen om hun oordeel te vragen. Wel heeft dat geleid tot de complicatie dat beide deskundigen deels andere opmerkingen hadden. ‘Wat de ene deskundige fout vindt, hoeft de andere nog niet fout te vinden,’ aldus Schoonderwoerd.

Het perspectief van de deskundige op de geschiedenis in kwestie speelt in veel gevallen een rol. Dat is reden voor Schoonderwoerd om voortaan meerdere deskundigen, en vanuit verschillende perspectieven, de tentoonstellingsteksten te laten ‘tegenlezen’. ‘Als de meningen verdeeld zijn, moeten we dat benoemen.’

Het Wereldmuseum in Rotterdam is een samenwerkingspartner van het Nationaal Museum van Wereldculturen en heeft in Stijn Schoonderwoerd dezelfde directeur. Enkele maanden voor de opening van Dossier Indië gaf hij een uitgebreid interview aan EW: ‘Ik bepleit de radicale nuance’. Vanaf 1 februari is Schoonderwoerd de nieuwe directeur van de Nationale Opera & Ballet in Amsterdam. Tot het Nationaal Museum behoren het Tropenmuseum in Amsterdam, het Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden en het Afrika Museum in Berg en Dal.