Ondanks haar visuele beperking schopte Tjarda Struik (38) het tot burgemeester. Op pad met een stoere, vastberaden blindfluencer. ‘Humor lucht enorm op.’
De nieuwkomers van buitenlandse origine die zich hebben verzameld in het moderne gemeentehuis van Leiderdorp, zullen aan de feestelijke gebeurtenissen van vanmiddag ongetwijfeld een positieve indruk van Nederland overhouden. Zij zitten in fraaie, kleurrijke outfits te wachten op het begin van een naturalisatieceremonie als een engelachtige verschijning voor hun neus opduikt. Tjarda Struik beantwoordt niet aan het standaardbeeld van de burgemeester. Zo is de vandaag in lichtblauw broekpak gestoken, langharige blondine met haar 38 jaar relatief jong voor iemand die dagelijks de burgemeestersketen mag omdoen.
Dit benadrukt Struik ook in haar openingspraatje. Van de 340 burgemeesters in Nederland zijn er helaas slechts negen onder de veertig jaar, vertelt ze. Voordat de immigranten de zogeheten Verklaring van verbondenheid afleggen, wil de burgermoeder even hun kennis testen van het land waarvan ze vandaag officieel de nationaliteit aannemen. Het wordt geen overhoring, voegt ze er geruststellend aan toe, het is een luchtige quiz. Waarin de aanwezigen mogen laten merken of ze een bitterbal herkennen en weten wat een appeltje voor de dorst betekent.
Tijdens de quiz heeft Struik een oortje in. Niet omdat ze stiekem naar Spotify luistert, legt ze uit, maar omdat ze zo de vragen hoort. Zij is namelijk niet alleen een atypische burgemeester vanwege haar jeugdigheid, knappe uiterlijk en hartelijke uitstraling. Nee, bijzonder is vooral haar ernstige visuele beperking. Ze heeft voor slechts 5 procent zicht, zodat ze slechts contouren waarneemt. Het nare gevolg van een progressieve oogziekte die al op haar zesde werd vastgesteld. Hierdoor kan het gebeuren dat ze per ongeluk in een van de boeketten stapt die klaarstaan voor de genaturaliseerde Leiderdorpers. ‘Zoals u kunt zien, zie ik bijna niets,’ merkt ze laconiek op. ‘Maar voelt u zich vooral aangekeken.’
Als de nieuwe Nederlanders zich na afloop tegoed doen aan koffie en taart, gaat Struik de trap op naar haar werkkamer op de eerste verdieping van het gemeentehuis. Op de glazen deuren is folie bevestigd, zodat ze er niet tegenaan loopt. Op het bureau van de burgemeester staat een computer waarop ze met behulp van een beeldschermloep teksten zodanig kan vergroten dat ze die net kan lezen. Teksten worden ook weleens door medewerkers voorgelezen. Maar het meest maakt ze gebruik van een spraakcomputer die geschreven in gesproken woord omzet. Ze kan de opname versneld afspoelen, waardoor het beluisteren van alle informatie minder tijd vergt.
Tijdens haar installatie als burgemeester op 14 november 2023 vroeg Struik de gemeenteraadsleden een blinddoek voor te doen, om ze een indruk te geven van hoe zij zich haar hele leven moet redden. ‘Daar werd positief op gereageerd. Sowieso ben ik hier zeer welwillend ontvangen. Soms voel ik me een beetje opgelaten, omdat er zo veel voor mij geregeld moet worden. Nog voordat ik goed en wel begonnen was, gooide ik al een glas om. Meteen werden blauwe glazen besteld. Het is bijvoorbeeld ook ingewikkeld met taxi’s. We hebben wel een tandem aangeschaft waarop ik me kan verplaatsen. We doen zo zuinig mogelijk. Het gaat per slot van rekening om gemeenschapsgeld.’
Met een karakteristieke schaterlach vertelt Struik over ongelukjes aan het begin van haar burgemeesterschap. Bijvoorbeeld hoe ze binnen een paar weken al haar burgemeestersketen had gesloopt. Van dat laatste bracht ze verslag uit via TikTok. Op het bij jongeren populaire medium ontpopt ze zich al sinds 2022 als blindfluencer. Inmiddels heeft ze ruim 204.000 volgers. Die kunnen dan bijvoorbeeld zien hoe Tjarda – ze stelt zich altijd met haar voornaam voor – zich opmaakt, zodat ze er, naar eigen zeggen, ‘vet sexy’ uitziet.
In een YouTube-filmpje behandelt Struik geestig de onnozele vragen waarmee een (bijna) blinde te maken krijgt. Zo informeren mensen bij haar of ze kan autorijden of gebarentaal begrijpt. Dit wijst op een overschatting van haar mogelijkheden. Het omgekeerde komt eveneens voor. ‘Als ik in een ijssalon kwam, vroegen ze weleens aan degene met wie ik samen was: wat voor ijsje wil zij? Of ze gaan heel erg hard tegen je praten. Alsof ik achterlijk ben. Blinden worden vaak onderschat.’
Digitaal van de partij
‘De eerste vergadering na het reces. Best aardig, toch? Met zijn allen de lokale democratie vormgeven, superbelangrijk. Ik heb er ontzettend veel zin in.’ Welgemoed opent Tjarda Struik deze maandagavond stipt op tijd de eerste gezamenlijke bijeenkomst van de Leiderdorpse politici na de zomervakantie. Welkom heet ze onder anderen de belangstellenden die de vergadering online volgen. Ze spreekt de hoop uit dat ook de talrijke bezoekers van een recente gezellige, interactieve informatieavond over het raadslidmaatschap, inclusief een speeddate, digitaal van de partij zijn.
Tegenover de burgemeester zitten de drie wethouders, van de Lokale Partij Leiderdorp (LPL), GroenLinks-PvdA en CDA. Aan de zijkant bevinden zich negentien gemeenteraadsleden. Twee volksvertegenwoordigers hebben zich afgemeld. Af en toe overlegt de burgemeester even met de raadsgriffier naast haar. Bijvoorbeeld om te horen te krijgen dat ze een verkeerd knopje heeft ingedrukt of dat iemand graag het woord wil hebben. Eén van de grote nadelen van een visuele beperking voor een voorzitter is het missen van de non-verbale communicatie. Woedende blikken, een verveelde houding, minachtende glimlachjes: ze blijven allemaal onopgemerkt. Toch loodst de burgemeester de raad vlotjes langs kwesties als het Kaderbesluit Fiets- poort Spanjaardbrug en de Actualisatie regionale bedrijvenstrategie. Om na anderhalve uur het publiek de zaal uit te sturen vanwege het begin van een, voor de buitenstaander wat mysterieus, besloten deel van de vergadering.
De lokale politiek vormde voor de jonge Tjarda zeker geen lokroep. ‘Ik wilde eerst dierenarts worden. We hadden thuis in Putten schapen, koeien, kippen. Ik reed paard. Maar het ligt niet voor de hand dat mensen hun zieke kat of konijn aan een praktisch blinde persoon toevertrouwen. Ik ben in Groningen psychologie gaan studeren. Met de bedoeling later een praktijk aan huis te openen. Bij die studie heb ik trouwens nog steeds baat. Voor een bestuurder is mensenkennis heel belangrijk.’
Struik werkte als communicatieadviseur bij een revalidatiecentrum, waar ze zelf onder meer leerde omgaan met de onvermijdelijke blindenstok, en als manager in de gehandicaptenzorg. Een inspirerend gesprek met Gerdi Verbeet wakkerde de interesse voor de politiek aan. De keus viel daarna niet op de partij van de voormalige voorzitter van de Tweede Kamer, de PvdA, maar op de VVD. Het liberale pragmatisme en de ondernemersgeest spraken haar aan. Die had ze in het ouderlijk huis al leren kennen. Haar vorig jaar overleden vader was directeur van een conservenfabriek (met de leus ‘’t is Struik wat ik gebruik’).
Mensen verenigen
‘Mijn vader heeft me erg geholpen op eigen benen te staan. Hij dacht in termen van mogelijkheden. Soms maakte hij het me wel flink lastig. Maar die houding: “Kom op! Hoezo kun je iets niet?” is wel de beste. Ouders met een gehandicapt kind vertel ik ook altijd dat ze het niet in een gouden kooi moeten opsluiten. Uiteindelijk moet die kooi toch open en dan blijkt de buitenwereld vrij hard.’
Struik ontplooide zich politiek als gemeenteraadslid in Zeist. Maar haar grote ambitie was burgemeester worden. ‘Ik ben geen uitgesproken partijpoliticus, ben niet op zoek naar verschillen. Het mooie van het burgemeesterschap is dat je juist mensen verenigt. In Leiderdorp was dat ook wel nodig. Hier zijn relatief veel wethouders opgestapt.’
‘Bij het streven naar verbinding werkt mijn beperking in zekere zin als een voordeel. Ik heb een grote gunfactor. En ik merk dat mensen heel open tegen mij zijn. Ze nemen me in vertrouwen. Dat heeft zeker ook met mijn karakter te maken. Ik kan goed luisteren en ben spontaan en direct. Een stuk minder formeel dan de traditionele burgemeester.
‘Ik ben blij dat ik een vrouw ben,’ zegt ze. Omdat ze geen oogcontact kan maken, raakt ze mensen graag aan, wat tot ongemakkelijke situaties had kunnen leiden als ze een man was geweest. Fysiek contact is er ook volop vanmiddag in een brasserie in Leiderdorp. Daar worden echtparen die het een halve eeuw met elkaar hebben uitgehouden, door de gemeente op een lunch getrakteerd.
Fout gegaan
De burgemeester maakt met de doorzetters een gezellig praatje, om ze aan het eind van de duidelijk gewaardeerde bijeenkomst te onderwerpen aan een soort relatietest. Iedereen krijgt een bordje met een rood hartje, dat moet worden opgestoken als een bepaalde stelling wordt ondersteund. Wanneer blijkt dat de meeste langgetrouwden niet vinden dat een echtpaar zo veel mogelijk samen moet doen, merkt Struik droogjes op: ‘Nu begrijp ik waarom het bij mij fout is gegaan.’
Dat verwijst naar een gebeurtenis die Leiderdorp eerder dit jaar schokte. Het huwelijk van de burgemeester bleek gestrand. Haar twee kinderen wonen nu de ene week bij haar ex en de andere bij haar en een au pair, die ze vanwege haar handicap toch al in huis had genomen.
‘De aanwezigheid van zo’n hulp betekent een grote inbreuk op je privacy, dat klopt. Maar ik kan de kinderen niet naar school brengen. En koken kost mij te veel energie. Van mijn kookkunst wordt trouwens niemand blij. Het probleem in mijn huwelijk was niet dat we te veel dingen samen deden, denk ik. Het was meer dat we elkaar met ons drukke leven op een gegeven moment kwijtraakten.
‘Ik zag het niet aankomen. Letterlijk zie ik natuurlijk nooit iets aankomen. Maar in dit geval ook figuurlijk niet. Er werd echt met me meegeleefd. Gescheiden moeders stuurden mij berichtjes. En op straat vragen mensen bezorgd hoe het me gaat. Best lief.’
Kwetsbaarheid tonen
Struik praat liever niet over dergelijke tegenslagen. Tranen vloeien thuis, niet in het openbaar. Op de beelden die ze via sociale media verspreidt, komt ze steeds stoer en vastberaden over. Wie haar vrolijk paard ziet rijden, denkt onwillekeurig met een onnavolgbare supervrouw te maken te hebben, voor wie geen zee te hoog gaat. Maar ze moet toch momenten van verdriet en wanhoop kennen? Zou het niet goed zijn haar worstelingen nadrukkelijker te belichten?
‘Tja, misschien moet ik vaker mijn kwetsbaarheid tonen. Het kan nu lijken of ik moeiteloos door het leven huppel. Dat is natuurlijk niet zo. Het kost heel veel energie als je de hele tijd moet nadenken over wat wel of niet zou kunnen. Je hebt ontzettend veel doorzettingsvermogen nodig. Wanhoop heb ik zeker af en toe gevoeld. En toen ik in Leiderdorp solliciteerde, vroeg ik me uiteraard af of ik het allemaal wel aan zou kunnen.
‘Soms ben ik het helemaal zat om mezelf steeds te filmen. Maar ik denk dan: ik wil gewoon laten zien dat je als bijna blinde best een hedendaagse burgemeester kunt zijn. En dat doe ik het liefst op een luchtige manier. Grapjes maken vind ik megabelangrijk, weet je. Ook ten koste van mijzelf. Humor lucht enorm op.’
Schrijf u in voor onze middagnieuwsbrief
Met de gratis nieuwsbrief EW middag wordt u dagelijks bijgepraat met commentaren en achtergronden bij de belangrijkste nieuwsverhalen.
