We leven in een virtuele en in een fysieke wereld. Het is niet uit te sluiten dat in de virtuele wereld politieke regimes zullen ontstaan. Dat is geen fanatsie meer, maar dagelijkse werkelijkheid.
Er zijn genoeg mensen die de filosofie onderschatten. In onze tijd zien sommigen de filosofie als een achterhaalde discipline die geen wetenschappelijke waarheid kan voortbrengen.
Kunnen alleen exacte wetenschappen waarheden onthullen of voortbrengen? Zijn er geen andere manieren om waarheden te onderzoeken?
De wetenschap begon ooit met filosofie, en nog steeds is filosofie de manier om te reflecteren op talloze vraagstukken. Wat de waarheid betreft: exacte wetenschappen zijn, als het gaat om de reflectie op hun methodologie, schatplichtig aan de filosofie.
Stephen Hawking
De wetenschapsfilosofie problematiseert telkens weer de wetenschappelijke methodologie waarmee de exacte wetenschappen percepties en data bestuderen.
De spraakmakende natuurkundige Stephen Hawking ontkomt in zijn laatste publicatie The Grand Design niet aan filosofische paradigma’s die sinds de Oudheid worden gebruikt. Dat blijkt uit de titels van enkele van zijn hoofdstukken: ‘The Mystery of Being’ en ‘What is Reality?’.
Avontuur
In zijn boek is hij continu in discussie met alle belangrijke filosofen, van Plato en Aristoteles tot Descartes en anderen. De kernvraag is in hoeverre onze waarnemingen de juiste weergave zijn van de realiteit:
‘(…) the fish have a distorted view of reality. But how do we know we have the true, undistorted picture of reality? Might not we ourselves also be inside some big goldfish bowl and have our vision distorted by an enormous lens?’
Zo begon het avontuur van het denken in het Westen.
Grondlegger
Filosofie, of beter gezegd het filosofische denken, is op een bepaalde manier aanwezig in de concepten van waaruit we de realiteit benaderen. De realiteit, daar ging het om.
Met Plato begint een strakke rationele benadering; hij is de grondlegger van de westerse rationaliteit. Hij had toen al door dat de waarnemingen op zich geen totaalbeeld van de realiteit kunnen opleveren.
Daarnaast zijn waarnemingen niet los te zien van begrippen: mythos moest plaatsmaken voor logos.
Werkelijkheid
Plato deelde de werkelijkheid op in twee werelden: de ware werkelijkheid en de schijn of schaduwwerkelijkheid. De echte werkelijkheid is niet van hier en nu.
Daar, in het rijk van het echte, bestaan de begrippen en de eeuwige vormen. Wiskunde en meetkunde verwijzen nog naar die echte werkelijkheid. Onze realiteit is multi-interpretabel.
En onze waarheid is een zwakke verschijning van de echte waarheid. Het denken kan ons helpen om de wereld van de ideeën te herinneren.
Nietzsche
De tweewereldentheorie van Plato leefde voort in de christelijke Middeleeuwen. Natuurlijk kreeg de theorie een andere vorm en werd ze theologisch onderbouwd. Daarom zegt Friedrich Nietzsche elders dat het christendom het platonisme is voor het volk.
In het christelijke tijdperk kregen de werelden echte namen. Bij Plato hadden ze nog geen namen, slechts een theoretische, abstracte beschrijving. Het hiernamaals en het aardse bestaan worden exacte aanduidingen voor de twee werelden.
Is het nu afgelopen met de Plato’s tweewereldentheorie? Nee, in de verschillende eeuwen van de moderne tijd kreeg ze uitlopende namen en aanduidingen. En wij, in onze tijd, zijn niet bevrijd van de twee werelden.
Een tijdje gelden wijdde ik een blog aan, The New Digital Age, het boek van Eric Schmidt en Jared Cohen, de bazen van Google. Het is een fascinerend boek.
Ziehier de twee werelden van Plato: ‘We will continue to encounter challenges in the physical world, but the expansion of the virtual world and what is possible online – as well as the inclusion of five billion more minds – means we will have new ways of getting information and moving resources to solve those problems, even if the solutions are imperfect. (…) In the next decade, the world’s virtual population will outnumber the population of Earth. (…) Identity will be the most valuable commodity for citizens in the future and it exist primarily online.’
Enorme nederlaag
We leven nu in een virtuele en in een fysieke wereld. De Google-bazen gebruiken oude filosofische begrippen, zoals het begrip ‘mogelijkheid’ (possible). De online-wereld is de wereld van mogelijkheden: een wereld van het veranderen.
Voorlopig lijden Plato en zijn opvolgers een enorme nederlaag. Volgens de nieuwe opdeling van werelden is de aardse, fysieke werkelijkheid de echte wereld. De virtuele wereld is de wereld van de mogelijkheden.
Zij is instabiel en veranderlijk, maar ordent niettemin de echte wereld. En dat zou voor Plato een brug te ver zijn.
Erfenis
Er zullen ook twee soorten burgers zijn: de burgers van de fysieke wereld en de burgers van de virtuele wereld. Die laatsten zullen de absolute meerderheid gaan vormen. Wellicht zullen politieke regimes worden gevormd in de virtuele wereld.
De virtuele staat zou in een constante online-wereld voor veiligheid en gerechtigheid moeten zorgen. Wij fantaseren niet, maar bouwen elke dag verder aan de virtuele wereld.
En Plato? Plato glimlacht al ruim twee millennia naar ons. We raken hem niet kwijt. Plato surft online mee. De nieuwe opdeling van de realiteit is de erfenis van Plato.