Historici vroegen zich al geruime tijd af waarom de uitgesproken conservatieve koning Willem II in 1848 plots overstag ging met radicale hervormingen in de Grondwet. Biograaf en historicus Jeroen van Zanten denkt het nu te weten: de Koning zou onder druk zijn gezet.
Dat schrijft de NOS vrijdag. Koning Willem II was, onder druk van revoluties in omringende landen, al langer van plan de Grondwet aan te passen, maar ingrijpende hervormingen zag hij niet zo zitten.
Maar juist in maart dat jaar nam hij het besluit om een groep radicale hervormers opdracht te geven tot het schrijven van een nieuwe grondwet – een besluit dat zorgde voor algemene verbijstering.
Zelf verklaarde de Koning zijn omslag als een wisseling van karakter in één nacht tijd. Maar waarom hij zo plotseling van standpunt veranderde, is onder historici nooit helemaal opgehelderd.
Biseksualiteit
Historicus Jeroen Van Zanten, die een biografie schreef over Willem II, speurde naar een antwoord in het archief van het Koninklijk Huis. Daar ontdekte hij brieven van een Duitsland afkomstige man die tot dan toe onopgemerkt waren bleven.
Deze Petrus Janssen was naar eigen zeggen op het paleis van de koning onheus bejegend. Janssen besloot de koning Willem II hierop te chanteren met een verhaal over de vermeende biseksualiteit van de Koning – gezien de strafbaarstelling van homoseksualiteit destijds een kwalijk vergrijp.
De Koning sloot de Duitser op, maar dat maakte weinig uit: de man zette zijn chantagepogingen vanuit de gevangenis gewoon voort, zo ontdekte Van Zanten.
Thorbecke
Het verhaal over de seksuele geaardheid van de Koning kwam uiteindelijk terecht bij radicaal-democratische journalisten en advocaten rond de Nederlandse liberale staatsman Johan Rudolph Thorbecke.
Zij zetten de Koning onder druk om toch vooral in te stemmen met de benoeming van een commissie, met Thorbecke als voorzitter. Die commissie boog zich over een herziening van de Grondwet.
Die herziening leidde tot een aanzienlijke inperking van de macht van de Koning: de basis werd gelegd voor de huidige constitutionele monarchie, waarbij niet de vorst, maar zijn ministers verantwoording afleggen voor het gevoerde beleid.